Pałac prezydencki
Po zakończeniu I wojny światowej, 11 listopada 1918 przekazano naczelne dowództwo wojskowe Józefowi Piłsudskiemu. W tym czasie w spalskiej rezydencji widoczne są duże zniszczenia wojenne. W trakcie działań wojennych pałace rezydencji zostały zamienione na szpitale wojskowe, a znaczną część wyposażenia Niemcy wywieźli do pałaców dostojników niemieckich. Żandarmeria niemiecka i niemieccy urzędnicy cywilni opuścili Spałę 12 listopada 1918 roku.
Historia tego miejsca jest tak burzliwa jak historia Polski. Spała była myśliwską rezydencją carów. Po raz ostatni car Mikołaj II wraz z rodziną odwiedził Spałę w 1912 roku. W czasie I wojny światowej (1914 – 1918) Puszcza Pilicka poniosła ogromne straty. Niemcy i Rosjanie prowadzili rabunkową eksploatację lasu na potrzeby fortyfikacji wojennych, masowo zabijana była zwierzyna.
W II Rzeczypospolitej Spała powraca do roli rezydencji. W 1921 roku przebywał tu na wypoczynku Naczelnik Państwa Polskiego marszałek Józef Piłsudski. W 1922 roku władze rządowe ustaliły, że rezydencja spalska wraz z otaczającymi ją lasami mają służyć do celów reprezentacyjnych II Rzeczypospolitej. Leśny kompleks przydzielony do rezydencji przybiera nazwę Lasy Spalskie.
Okres II wojny światowej był dla spalskiej rezydencji łaskawy. Przetrwała bez zniszczeń niemiecką okupację. Dopiero 18 stycznia 1945 roku, w czasie przejścia frontu, spłonął pałac prezydencki. Nie został odbudowany. W chwili obecnej wygląda tak, jak to przedstawia zdjęcie (zrobione dzisiaj) – na ocalałych z pożaru fundamentach stoją zabawki dla dzieci – domek i lokomotywa.
Hanka
edukator@erys.pl
