Hodowla lasu
Podstawowym zadaniem hodowli lasu jest zachowanie i wzbogacanie lasów istniejących (odnawianie) oraz tworzenie nowych (zalesianie), z respektowaniem warunków przyrodniczych i procesów naturalnych. Hodowla lasu obejmuje zbiór i przechowywanie nasion drzew, produkcję sadzonek na szkółkach, zakładanie oraz pielęgnację i ochronę upraw leśnych oraz drzewostanów.
Hodowla lasu korzysta z dorobku nauk przyrodniczych, m.in. klimatologii, gleboznawstwa, botaniki czy fizjologii roślin. W pracach hodowlanych leśnicy dążą do dostosowania składu gatunkowego lasu do siedliska. Dzięki temu las jest bardziej odporny na zagrożenia. Obserwowane obecnie fluktuacje klimatu przyczyniają się do stopniowych zmian budowy i struktury zbiorowisk leśnych. Duże znaczenie dla tych zmian ma rozwój gospodarczy i zwiększanie się liczby ludności miast i ich okolic, które razem wzmagają presję społeczną na lasy, a jednocześnie rodzą coraz większe oczekiwania wobec nich. Zmiany klimatu w istotny sposób wpływają na ekosystemy leśne, co wymaga czynnej ich ochrony. Wiąże się to z jednej strony z systematycznym ustępowaniem ze zbiorowisk leśnych gatunków drzew, głównie iglastych, z drugiej zaś z ekspansją gatunków liściastych. Kierunki tych zmian opisane są w wielu publikacjach naukowych opartych na wieloletnich badaniach.
Hodowla lasu odgrywa fundamentalne znaczenie w wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarce leśnej, która łączy społeczne, przyrodnicze i ekonomiczne funkcje lasu, zapewniając trwałość i stabilność lasu w zmieniających się uwarunkowaniach przyrodniczych i społecznych.
Szczególną rolę w gospodarce nasiennej i ochronie zasobów genowych odgrywa Leśny Bank Genów Kostrzyca, w którym zgromadzono ponad 9 tys. zasobów genowych reprezentujących najcenniejsze drzewostany, najstarsze drzewa (liczące powyżej 200 lat), krzewy i rośliny ginące oraz zagrożone.
Szczególną rolę w gospodarce nasiennej i ochronie zasobów genowych odgrywa Leśny Bank Genów Kostrzyca, w którym zgromadzono ponad 9 tys. zasobów genowych reprezentujących najcenniejsze drzewostany, najstarsze drzewa (liczące powyżej 200 lat), krzewy i rośliny ginące oraz zagrożone.
Baza nasienna Lasów Państwowych jest jedynym w Polsce źródłem pozyskiwania nasion o najwyższej jakości i odpowiednim pochodzeniu. Polska posiada wiele znanych i uznanych w Europie ekotypów, których nasiona są cenione i poszukiwane ze względu na ich wartość genetyczną.
Las, jeśli nie powstał w sposób naturalny, jest sadzony przez leśników. Sadzonki hoduje się w szkółkach. Zajmują one nieco ponad 1,7 tys. ha i produkują rocznie łącznie ok. 700 mln sadzonek drzew i krzewów leśnych, z czego ponad połowę (50,5 proc.) stanowiły drzewa gatunków liściastych i krzewy.
Większość szkółek to szkółki klasyczne tzw. polowe, w których produkuje się sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym. Oprócz nich istnieją szkółki tunelowe produkujące sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym w tunelach, inspektach lub różnego rodzaju korytach. LP posiadają także nowoczesne szkółki kontenerowe, z których pochodzą sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym. Ta nowoczesna technologia zapewnia produkcję najlepszej jakości materiału sadzeniowego, zapewniającego bardzo wysoką udatność upraw. Wybrane szkółki LP mają możliwość produkcji sadzonek mikoryzowanych, przeznaczonych do sadzenia na terenach trudnych (porolnych, poprzemysłowych, rekultywowanych, zdegradowanych itp.)
Uprawy są poddawane zabiegom pielęgnacyjnym i ochronnym. Zabiegi te mają stworzyć optymalne warunki wzrostu dla drzew najbardziej pożądanych w składzie gatunkowym rosnącego drzewostanu, często o najlepszych cechach wzrostowych i jakościowych.
Ostatnim elementem hodowli jest wycinka drzew dojrzałych, tak aby możliwe było odnowienie lasu, w sposób optymalny dla wymagań rosnących gatunków drzew. Po cięciu uprzątającym pozostawia się pojedyncze drzewa lub grupy drzew, pełniące rolę biocenotyczną (rzadkie gatunki, drzewa dziuplaste, czatownie, drzewa wzbogacające krajobraz itp.) w celu zachowania najcenniejszych okazów lub zapewnienia warunków życia dla innych organizmów.
Na uwagę zasługuje wzrost udziału odnowień naturalnych w całkowitej powierzchni odnowień. W latach 1976–1980 udział ten wynosił 3,4 proc., w latach 1991–1995 – 6,5 proc., w kolejnych (od 1996 roku do 2010 roku 10,5 proc.), w ostatnich latach 2021-2023 – udział ten wzrósł i wynosił ok. 18 proc.
