Obiecali, że nas dobrze urządzą
Urządzanie lasu to coś zupełnie innego niż np. urządzanie domu czy mieszkania. Wcale nie chodzi tu o estetyczny wystrój wnętrza i racjonalne ustawienie sprzętów. Urządzanie lasu to ważna dziedzina leśnictwa, gdzie równomiernie łączy się teorię nauk leśnych z wieloletnią praktyką oraz doświadczeniem terenowym leśników. Bo urządzanie lasu opisuje jego dzisiejszy stan i planuje przyszłą gospodarkę, czyli wyznacza cele do osiągnięcia. To niesłychanie ważna dziedzina, bo podporządkowana jej jest cała działalność leśników i plan urządzania lasu, zwany operatem jest swojego rodzaju „biblią leśniczego”.
Operat to słowo określające zwykle pisemne opracowanie jakiegoś zagadnienia technicznego. Są operaty wodnoprawne, dotyczące utrzymania dróg lub związane z działalnością rzeczoznawców, wyceniających nieruchomości. Dla leśnika słowo operat oznacza coś zupełnie innego. Bo jak opisać, wycenić i zaplanować wieloletnie działania w tak doskonałym, wspaniałym dziele przyrody jakim jest las? Każdy zakątek lasu jest przecież inny, każdy jego element jest niepowtarzalny i dynamiczny, bo przecież las żyje, zmienia się i wymaga indywidualnego podejścia.
Ale leśnicy potrafią przewidywać, bo potrafią poznawać, rozumieć i naśladować przyrodę, co jest kluczową umiejętnością dla prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. A cóż to takiego? To działalność zmierzająca do takiego kształtowania lasów i ich wykorzystania, aby zapewnić trwałe zachowanie ich pełnego bogactwa zasobów i walorów przyrodniczych oraz zdolności do wypełniania, teraz i w przyszłości, wszystkich jego funkcji. Leśnikom w prowadzeniu takiej gospodarki pomaga właśnie operat, czyli plan urządzania lasu sporządzany dla każdego nadleśnictwa na 10 lat.
Do niedawna operat dla jednego leśnictwa był opasłym tomiskiem a raczej ich zbiorem:
Choć aktualny operat leśnictwa Pszczew na lata 2007-2016 stanowi już w zasadzie jedną, mniej obszerną książkę
Ta jedna zielona książka, na którą składa się:
jest jeszcze uzupełniona o plany i materiały, o których będzie dalej mowa. Pewnie kolejny plan będzie głównie opierał się na nośnikach cyfrowych i zmieści się na płycie lub pamięci przenośnej, bo dziś na co dzień urządzeniowcy pracują z gps, dalmierzami laserowymi, średnicomierzami (klupami) elektronicznymi i palmtopami, które pomagają posługiwać się im mapami cyfrowymi.
Plan urządzania lasu zawiera szczegółowe informacje o aktualnym stanie lasu, którego dotyczy (nazywamy tę część elaboratem) oraz określa formę i zakres prowadzenia gospodarki leśnej na całe 10-lecie. Składają się na nią określone na podstawie wyników inwentaryzacji zasobów leśnych zadania gospodarcze i zalecenia. Zatwierdzany jest decyzją Ministra Środowiska, która określa maksymalny możliwy etat cięć czyli limit ilości drewna, którego pozyskanie jest możliwe w dziesięcioleciu w wyniku zaplanowanych zrębów i innych zadań gospodarczych.
Jednak zanim plan zostanie zatwierdzony musi zostać sporządzony inny, ważny dokument- prognoza oddziaływania projektu planu urządzenia lasu na środowisko i obszary Natura 2000. Na prognozę składa się pisemne podsumowanie i uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu oraz informacja o udziale społeczeństwa w postępowaniu.
Od 1996 r. integralną częścią planów urządzenia lasu stał się także program ochrony przyrody. Przedstawia on zagadnienia i formy ochrony przyrody w nadleśnictwie, wskazuje cenne przyrodniczo obszary i obiekty oraz planuje kompleksowo działania służące ich ochronie. Plan ochrony przyrody wskazuje także na zagrożenia ze strony przemysłu i inwestycji oraz zawiera dokumentację mapową i fotograficzną, w tym mapę walorów przyrodniczo-kulturowych. Bo w operacie znajdziemy także ważne informacje o dawnych ludzkich siedliskach, starych cmentarzach, kapliczkach czy takich ciekawostkach jak pomnik wilka, który znajduje się na terenie naszego nadleśnictwa
To zapisy na bieżąco weryfikowane przez leśniczych, dla których równie ważny jest dokładny opis taksacyjny leśnictwa, w którym gospodarzą. Zawiera on szczegółowe informacje o każdym wydzieleniu, czyli najmniejszym kawałku lasu: skład gatunkowy, wiek, strukturę warstwową, warunki siedliskowe, miąższość drzewostanu oraz zaprojektowane dla niego wskazania gospodarcze, które należy wykonać w przeciągu najbliższych 10 lat. Tak wygląda opis taksacyjny:
Leśniczy ma w nim także wykaz projektowanych użytków rębnych i cięć pielęgnacyjnych: czyszczeń i trzebieży. Załącznikiem do operatu są mapy o różnej treści i skali: gospodarcze, drzewostanowe, siedlisk, cięć rębnych itp.
Mapa leśna zawiera mnóstwo ważnych wskazówek dla leśniczego, szczególnie mapa z naniesionymi działkami zrębowymi (kawałki lasu w czerwonych obwódkach):
Bardzo ważną mapą jest mapa glebowo- siedliskowa:
Bo zanim zaczniemy planować cele do osiągnięcia musimy doskonale poznać siedlisko- czyli warunki glebowe i przyrodnicze w jakich będzie rósł las.
Przygotowanie operatu dla nadleśnictwa, na które składa się zwykle kilkanaście leśnictw to dość skomplikowana procedura, dlatego prace muszą zostać rozpoczęte odpowiednio wcześniej. Plany urządzania lasu dla nadleśnictw są wykonywane zazwyczaj przez BULiGL ( Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej), na podstawie zlecenia przez poszczególne regionalne dyrekcje Lasów Państwowych.
Niedawno w Nadleśnictwie Trzciel odbyła się narada terenowa z udziałem kierownictwa nadleśnictwa i wszystkich leśniczych, naczelnika oraz przedstawicieli wydziału urządzania lasu z RDLP w Szczecinie i pracowników BULiGL, którzy rozpoczęli już prace terenowe w moim leśnictwie:
Nasz plan kończy się w 2016 roku i to dobra pora na przygotowanie nowego operatu, który zacznie obowiązywać od 2017 roku. Obejrzeliśmy wiele miejsc w różnych leśnictwach i długo dyskutowaliśmy o sposobach prowadzenia tam prac, które zaplanują nam urządzeniowcy.
Sporo czasu zajęła nam problematyka przebudowy litych borów sosnowych i wprowadzania podsadzeń bukowych:
Leśniczowie zadawali wiele pytań, bo to doskonała okazja do wymiany poglądów. Swoje doświadczenia przekazywali nam pracownicy RDLP i urządzeniowcy. To specyficzna, składająca się z dobrze przygotowanych do pracy i wyposażonych w nowoczesne urządzenia specjalistów grupa zawodowa pośród leśników. Zwykle urządzeniowcy ubrani w terenowe „moro” przemierzają każdego dnia wiele kilometrów taksując las, mierząc drzewa, kreśląc mapy lub w biurze opracowując dane zebrane w terenie. Tym razem jednak kierownik brygady urządzeniowej był inaczej ubrany
Jednak w trakcie podsumowaniu narady, gdy po przemierzeniu wielu leśnych oddziałów sporą grupą
jeszcze długo rozmawialiśmy o różnych planach na dobry plan urządzania lasu na najbliższe 10 lat, solennie obiecał, że nas bardzo dobrze urządzą…
Leśniczy Jarek-lesniczy@erys.pl
