Nietoperze i kury- sojusznicy leśniczego
Moja opowieść o budkach lęgowych i schronach wzbudziła spore zainteresowanie. Szczególnie schrony dla nietoperzy okazały się swojego rodzaju ciekawostką, bo nietoperze to stworzenia nocne, tajemnicze i pewnie dlatego mało znane. Być może dlatego w wielu kulturach przypisuje im się cechy demoniczne i nietoperze zupełnie niesłusznie cieszą się złą sławą. Tak było już w starożytnej Babilonii, Rzymie oraz europejskim średniowieczu. W początkach chrześcijaństwa nietoperz stał się jednym z wcieleń diabła i towarzyszem oraz pomocnikiem czarownic. Chętnie sięgała po niego demonologia ludowa. Wierzono powszechnie, że chętnie wysysają krew z niemowląt, wplątują się we włosy, sieją niepokój i przynoszą nieszczęście. Pewnie są tacy, którzy wierzą w to do dziś… Choć, może dla równowagi, są kultury, gdzie nietoperz jest pozytywnym symbolem. Chińczycy uważają pojawienie się nietoperza w ich domu za wyjątkowe bardzo pozytywne wydarzenie, a chiński symbol szczęścia jest otoczony wizerunkami czterech nietoperzy. Jedno jest pewne- to nietoperze powinny bać się ludzi, bo ci czynią im wiele złego, a nie odwrotnie.
Leśnicy od lat doceniają ich ogromną rolę w ograniczaniu liczebności owadów, które mają wielki wpływ na zdrowy las. Może dlatego w Gołuchowie, w Ośrodku Kultury Leśnej zobaczycie takiego ciekawego, blaszanego nietoperza:
Zajmując się edukacją leśną warto upowszechniać wiedzę o pożytecznym życiu tych nocnych ssaków. Przecież już w 1884 roku Karol Hostyński w pracy „Szanujmy nietoperze” pisał: „Niezliczone baśnie i przesądy o nietoperzach przechowywane uporczywie w tradycji naszego ludu (…) dając pochop do nieubłagalnego go niszczenia przy każdej sposobności.(…) Leśnicy mający dosyć sposobności do stykania się z ludem wiejskim, mogą w tym kierunku bacząc zarazem na swój własny interes, działać nader skutecznie”.
Kto z Was chce bliżej poznać się z nietoperzami niech zajrzy na bardzo ciekawą stronę opatrzoną takim logo:
Strona www.nietoperze.pl redagowana jest wspólnie z grupą pracowników naukowych UP w Poznaniu od 1997 roku przez leśniczkę Jolantę Węgiel, świetną znawczynię nietoperzy oraz specjalistkę do spraw promocji Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
Zajrzyjcie koniecznie na www.nietoperze.pl
Na świecie stwierdzono około tysiąca gatunków nietoperzy, z tego większość w strefie tropikalnej. W Europie występuje ich około 40, natomiast Polsce stwierdzono dotychczas 25 gatunków tych tajemniczych zwierząt. Polskie nietoperze należą do dwóch rodzin: podkowcowatych (2 gatunki) oraz mroczkowatych ( pozostałe 23). Wszystkie są pod ścisłą ochroną, którą gwarantuje im ustawa o ochronie przyrody. Głównym składnikiem pożywienia nietoperzy są owady. Wiadomo, ze wiele ptaków także odżywia się owadami. W dawnych podręcznikach do średnich i wyższych szkół leśnych można wyczytać, że ptaki w czasie karmienia piskląt zjadają aż 54 kg różnych gąsienic na 1 hektarze lasu. Kiedyś nawet poczciwe kury domowe wspierały rolników i leśników w walce z nadmiarem owadów:
Kury bardzo lubią zielone gąsienice lub poczwarki poprocha cetyniaka. To 3-4 centymetrowy motylek, który należy do najgroźniejszych i najbardziej dokuczliwych szkodników sosnowych borów. Według badań naukowców w ciągu dnia jedna kura może zjeść nawet do 6000 poczwarek poprocha, a w ten sposób 200 kur całkowicie zniszczy populację groźnego motyla na hektarze lasu. Kury chętnie też rozprawiają się z żarłocznymi pędrakami chrabąszczy, których dostatek jest na moim podwórzu, a i w lesie ich nie brakuje.
Jednak nietoperze poprochów zwykle nie jedzą, bo to dzienny motyl i nie rywalizują z ptakami, ponieważ żerują nocą. Nocny tryb życia nietoperzy możliwy jest dzięki echolokacji - niezwykłej zdolności orientowania się w przestrzeni poprzez wydawanie przez nie dźwięków (pisków o określonej tonacji), a następnie wsłuchiwanie się w ich echo powracające od odbitych przedmiotów. Im bliżej zwierzęcia znajduje się przedmiot tym szybciej echo powraca, stąd nietoperz tworzy sobie w ten sposób obraz otoczenia nawet w kompletnej ciemności. Niektóre gatunki nietoperzy jednak pomagają sobie dodatkowo wzrokiem. Warto pamiętać, że te ssaki zjadają ogromne ilości komarów, a zatem zamiast myśleć o chemicznym zwalczaniu uciążliwych owadów może lepiej pomagać nietoperzom?
Instrukcja Ochrony Lasu- ważny dokument dla leśników i właścicieli lasów zaleca na stronie 35:
„Aktywna ochrona nietoperzy w lesie polega na:
- a) zachowaniu środowiska ich występowania, zapewnianym przez mozaikowość środowiska leśnego, urozmaiconą granicę polno-leśną, zachowanie śródleśnych obszarów wilgotnych i zbiorników wodnych, renaturyzację potoków i preferowanie biologicznych metod ochrony lasu;
- b) ochronie schronień:
– letnich – pozostawianie starych i dziuplastych drzew, remontowanie zasiedlonych budynków poza okresem rozrodu,
– zimowych – zabezpieczenie przed niekontrolowaną penetracją, przez zamykanie wejść na zimę,
– przejściowych i godowych;
- c) tworzeniu nowych kryjówek – przede wszystkim skrzynek nadrzewnych, zalecanych tam, gdzie brakuje naturalnych schronień. Wykonuje się je najczęściej z drewna – powinny być szczelne, trwałe, z szorstką powierzchnią wewnętrzną i ciasnym szczelinowym wlotem (15–20 mm), zlokalizowanym w dolnej części.”
Wszystko co najważniejsze o schronach dla nietoperzy napisał Dariusz Łupicki w malutkiej publikacji, wydanej kiedyś przez Okręgowy Zarząd Ligi Ochrony Przyrody w Zielonej Górze. Poleca dwa typy schronów dla nietoperzy, w zależności od gatunku. Dla np. mopków i nocków Brandta dobry będzie typu o wymiarach zbliżonych do modelu Stratmann, natomiast schrony typu Issel będą odpowiednie dla gacków i nocków Bechsteina:
A oto zasady ich wieszania:
Warto też bacznie zwracać uwagę na to, co robią wokół domu nasze koty, bo czasem przynoszą takie „myszy”, które „zapisały się do lotników”:
Poznajmy bliżej nietoperze, bo to ciekawe i niesłychanie pożyteczne zwierzęta i nie bójmy się, że wkręcą się nam we włosy przy wieszaniu przeznaczonych dla nich schronów.
Leśniczy Jarek- lesniczy@erys.pl
