Leśne zależności
Las jest miejscem różnych zależności, powiązań i wzajemnych wpływów. Na przykład z dziupli wykutych przez dzięcioły korzystają wiewiórki, szerszenie …; zawilce kwitną przed rozwojem liści na drzewach (wówczas do dna lasu docierają promienie słońca). Można by tak wymieniać długo, dlatego w dalszej części skupię się na zależnościach pokarmowych.
Łączą one wszystkie żywe organizmy oraz ich szczątki i odchody w specyficzną sieć. Co ciekawe, im bardziej jest ona rozbudowana, tym lepiej dla lasu. Jest on stabilniejszy, ponieważ regulowany jest większą liczbą powiązań i sprawniej reaguje na zmiany środowiska. Jak to należy rozumieć? Wyobraźmy sobie urodzaj nasion. Czy ma to wpływ na liczebność zwierząt żywiących się nimi? Oczywiście, że tak – są to zmiany okresowe. Na przykład żywiące się nasionami niektóre gryzonie wyprowadzają w tym okresie więcej lęgów. Wzrasta także liczba odchowanych w każdym miocie młodych. Jakie to ma dalsze konsekwencje? Wzrasta liczba polujących na nie drapieżników. Gdy zmniejsza się liczebność gryzoni, maleje liczebność polujących na nie drapieżników. Jednak … nie jest to taka prosta zależność. Przecież ssaki i ptaki drapieżne nie żywią się tylko jednym rodzajem pokarmu. Zauważono na przykład, że podczas gradacji żyjącej na dębie zwójki zieloneczki, gąsienicami żywią się nawet wilki. Wiele innych zwierząt żywi się tymi gąsienicami, co jest korzystne dla drzew, ponieważ pozbawione liści dęby (są zjadane przez gąsienice) chorują; zdarza się, że zamierają całe drzewostany.
Jednak las nie zawsze jest w stanie samodzielnie utrzymać równowagę. Tak jest na przykład w przypadku dużych ssaków roślinożernych – sarny, jeleni, łosi. Ich działanie w lesie niejednokrotnie doprowadza do szkód. Przykładem są drzewka pokazane na zdjęciu – czasami w taki sposób wyglądają duże leśne powierzchnie. Wymienione ssaki roślinożerne wyrządzają szkody przede wszystkim przez zgryzanie drzewek. Odbywa się zwykle zimą i wczesną wiosną, gdy zwierzęta nie mogą w inny sposób zdobyć pokarmu. Gdy zwierząt jest więcej, niż wynoszą możliwości środowiska, szkody bywają bardzo dotkliwe. Brakuje jednak dużych ssaków drapieżnych, które regulowałyby ich liczebność. Rolę tę spełnia więc człowiek.
Zwierzęta jeleniowate zgryzają drzewka w ciekawy sposób. Ponieważ nie mają siekaczy w górnej szczęce, podcinają pęd dolnymi. Następnie silnym szarpnięciem głowy łamią i odrywają uchwycone w szczęki części rośliny. Jest to zwykle szczytowa część pędu głównego wraz z pączkiem, czasami sam pączek, igły lub liście. Grubsze pędy zwierzęta miażdżą za pomocą zębów trzonowych. Dlatego rany powstałe wskutek zgryzania przez jeleniowate mają zawsze na brzegach i ścięciu powierzchnię bardzo nierówną oraz zwykle silnie postrzępioną.
Ssaki roślinożerne zgryzają także młode sadzonki. Zdarza, że są one słabo zakorzenione. Wówczas następuje ich wyrywanie z ziemi wraz z systemem korzeniowym. Z tak wyrwanej sadzonki zwierzęta zjadają część wierzchołkową, pozostawiając część dolną. Na takie szkody bardzo narażone są uprawy 1-3 letnie.
Na dołączonym zdjęciu widać drzewka zgryzione przez łosie. Na terenach, gdzie bytują te zwierzęta powstają także szkody przez obalanie lub łamanie drzewek w młodnikach i podrostach. Dzieje się tak wówczas, gdy samice (klępy) prowadzące młode (łoszaki) naciskają szyją lub piersią na pień, biorą go między przednie nogi (badyle) i stopniowo napierając ciałem na drzewo przyginają je do ziemi. Drzewo zostaje obalone (gdy jest słabo zakorzenione) lub złamane (gdy jest silniej zakorzenione).
Hanka
edukator@erys.pl
