Sezon na szczupaka. Literatura dla poważnych ;)
Drodzy Miłośnicy Ptaków Zaledwie wczoraj omawialiśmy dwa pospolite gatunki, trzciniaka i trzcinniczka, a dziś w pracy wpadł w moje ręce „Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski”. To pierwsza taka publikacja w kraju. W jej tworzeniu wykorzystano dane zbierane w ramach programu MPPL, czyli Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych. Zebrane informacje poddano po raz pierwszy bardzo zaawansowanym metodom analizy, dzięki którym uzyskano prognozy liczebności dla 80 gatunków ptaków w rozdzielczości 1 km na terenie całego kraju. Zidentyfikowano również czynniki wpływające na występowanie i liczebność danego gatunku w krajobrazie Polski.
W rezultacie otrzymaliśmy atlas w formacie A4, w którym każdemu gatunkowi poświęcono dwie strony. Po jednej stronie książki umieszczono zdjęcie opatrzone tabelką z podstawowymi informacjami o rozpowszechnieniu, wielkości populacji z trendem krajowym i europejskim i wielką mapą Polski. Na mapie, która, jeszcze raz to podkreślę, jest naprawdę wielka i zajmuje większość część strony, kolorami zaznaczono zagęszczenie par/ km kw. Są to pierwsze tak szczegółowe mapy rozmieszczenia krajowych gatunków ptaków opublikowane w literaturze ornitologicznej.
 |
| Każdemu gatunkowi poświęcono dwie strony. Uwagę przyciąga olbrzymia mapa Polski z zagęszczeniem występowania przypadającym na 1 km kw. |
Z kolei na drugiej stronie autorzy umieścili krótkie opisy o areale lęgowym, rozmieszczeniu w Polsce, wymaganiach środowiskowych i co najważniejsze wnioskach dla dalszej ochrony. Istotną wartością są wykresy: 10-letnie trendy liczebności i rozpowszechnienia i dość skomplikowane analizy statystyczne czynników środowiskowych wpływających na zagęszczenie populacji.
Jeśli chodzi o dobór gatunków, to tak jak nazwa wskazuje, publikacja ta dotyczy gatunków pospolitych, gdyż zmiany liczebności tych ptaków pozwalają diagnozować zmiany środowiskowe zachodzące na terenie całego kraju. Pospolite gatunki, ponieważ jest ich najwięcej, mają zatem wpływ na funkcjonowanie ekosystemów. Gatunki rzadkie aż takiego wpływu nie wywierają, co nie znaczy, że nie są ważne dla ich funkcjonowania. Znajdziemy tu zatem kaczkę krzyżówkę, błotniaki, żurawie, dzięcioły, kukułkę, mazurka, modraszkę, pliszki, szpaka, wronę, ziębę, słowika czy skowronka.
 |
| Strona www Państwowego Monitoringu Ptaków: http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl/ |
Dane do tej publikacji były zbierane od 2000 roku z ponad 700 powierzchni próbnych. Zaangażowano głównie wolentariuszy z Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków. Całość opracował dr Lechosław Kuczyński oraz dr Przemysław Chylarecki. Atlasu raczej nie będzie można kupić, natomiast jest dobra wiadomość, że zostanie udostępniony w wersji elektronicznej (prawdopodobnie PDF) na stronie Generalnego Inspektoratu Ochrony Środowiska.
Zachęcam Was tymczasem do zaglądania na strony Państwowego Monitoringu Środowiska, http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl/, na których znajdziecie opis projektu, dowiecie się czym jest monitoring ptaków i dlaczego jest tak ważny dla naszego środowiska. Znajdziecie tam również wyniki z ostatnich lat dotyczące, prócz MPPL, monitoringu gatunków średniolicznych (ptaków mokradeł, drapieżnych, sów), gatunków rzadkich (m.in. orła przedniego, orlika grubodziobego, podgorzałki, kraski, ślepowrona). W sumie monitoringiem objęte są populacje 160-170 gatunków ptaków lęgowych. Na stronie www znajduje się też baza danych, w której możecie wyszukać informacje na temat interesującego Was gatunku.
Po wczorajszych rozważaniach na temat trzciniaka z chęcią sprawdziłem sobie dzisiaj jego trend populacyjny. Okazało się, że gatunek ten jest w grupie 24 gatunków, u których stwierdzono silne tendencje wzrostowe w ciągu 12 lat badań (o ponad 30%).
 |
| Niespotykany wzrost liczebności populacji trzciniaka (źródło: MPPL,http://www.monitoringptakow.gios.gov.pl/) |
Sądzę, że co bardziej zaawansowani amatorzy ornitologii powinni z naszą dzisiejszą pozycją się zapoznać. Ja korzystam na co dzień z poprzedniego, wydanego w 2009 roku, „Monitoringu ptaków lęgowych”, dotyczących gatunków chronionych, objętych Dyrektywą Ptasią. To wspaniały poradnik metodyczny, w którym opisanych jest kilkadziesiąt gatunków ptaków, z podziałem na status gatunku w Polsce, wymogi siedliskowe, informacje o biologii lęgowej (gniazdo, okres lęgowy z podziałem na etapy, wielkość zniesienia, inkubację, pisklęta).
Co najważniejsze, uwzględniono również techniki kontroli terenowej (pora kontroli i jej przebieg w terenie) i kategorie klasyfikowania gniazdowania (prawdopodobne, pewne) wraz z zaleceniami prowadzenia kontroli i bezpieczeństwa ptaków. Każdy rozdział został opisany przez krajowego specjalistę zajmującego się danym gatunkiem (to blisko 50 wiodących ornitologów). Poradnik skierowany jest przede wszystkim dla osób zajmujących się zawodowo ornitologią i monitoringiem (służb ochrony przyrody, leśników, naukowców). Jego celem jest wskazanie metod służących szybkiej, wiarygodnej i precyzyjnej ocenie trendów populacji gatunków, związanych zwłaszcza z obszarami Natura 2000.
 |
| Najlepszy poradnik dla osób zajmujących się liczeniem ptaków i ich monitoringiem. |
Podobnie jak najnowszą publikację Biblioteki Monitoringu Środowiska, poradnika nie można kupić. Posiadam jednakże jego wersję w PDF, więc jeśli interesuje Was ta pozycja napiszcie do mnie, prześle pocztą elektroniczną.
Rafał
rafal@erys.pl
