Wiatr w lesie - niszczycielski żywioł czy sprzymierzeniec leśników
Wiatr wciąż jeszcze należy do niezbyt dobrze zbadanych żywiołów i co jakiś czas sprawia meteorologom szokujące niespodzianki. Ma swoje różne oblicza zarówno pozytywne, jak i katastrofalne w skutkach dla przyrody. Odgrywa główną rolę wśród wszystkich czynników klimatycznych.
Nagłe zdarzenia związane z porywistymi wiatrami zaczynają pojawiać się w naszym kraju coraz częściej, powodując bardzo duże szkody drzewostanach. I zapewne zdarzać się będą w przyszłości niejednokrotnie. Ich wpływ na las, w aspekcie zarówno przyrodniczym, jak i ekonomicznym, jest niewyobrażalny. Do dzisiaj nie da się dokładnie przewidzieć, w którym miejscu zaczną wiać niszczycielskie wiatry – nie pomaga nawet gęsta sieć stacji meteorologicznych, zdjęcia satelitarne ani radary pogodowe. Jest wiele czynników, działających w skomplikowany sposób, które mogą wyzwolić wiatry wiejące z niebezpieczną prędkością 90 kilometrów na godzinę, a nawet większą. Szkody w lesie powstają zwykle wówczas, gdy szybkość wiatru przekroczy 17 m/s, czyli 8 stopni w skali Beauforta.
Jeden z największych huraganów w Polsce miał miejsce w nocy z 11 na 12 sierpnia 2017 roku. Huraganowy wiatr połamał i powalił niemal 120 tysięcy hektarów lasu w kilkudziesięciu nadleśnictwach, głównie na Pomorzu i Kujawach. To prawie 10 milionów metrów sześciennych drewna. Nigdy wcześniej, w całej 100-letniej historii Lasów Państwowych, nie doszło do szkód w lasach na taką skalę. Łączny obszar zniszczeń jest półtora raza większy od powierzchni Warszawy.
W Borach Tucholskich krajobraz przypominał apokalipsę. Zniszczone były całe drzewostany, a nie pojedyncze drzewa. Żywioł spowodował też znaczne straty w zasobach przyrodniczych. Co więcej, wraz ze zniszczeniem lasów, zmienił się lokalny mikroklimat.
Dlatego już teraz należy, przynajmniej w obszarach uznawanych za silnie narażone na działanie huraganowych wiatrów, wprowadzić zmiany w kształtowaniu drzewostanów przez wprowadzenie gatunków drzew odpornych na działanie wiatrów
Poszczególne gatunki drzew różnią się pod względem odporności na wiatr. Można je pod tym względem uszeregować następująco:
- gatunki bardzo odporne: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy,
- gatunki odporne: jodła, sosna czarna, modrzew, wiąz polny, wiąz górski, olsza czarna, lipa,
- gatunki średnio odporne: buk, grab, jawor, klon zwyczajny, jesion, olsza szara, topola czarna, topola biała, osika, wierzba,
- gatunki mało odporne: świerk, brzoza.
Należy pamiętać o właściwym przeprowadzaniu zabiegów pielęgnacyjnych wzmacniających stabilność czy zachowaniu ładu czasowo-przestrzennego, nad wyraz istotnego czynnika hamującego szkodliwe działanie wiatru. Postawić na budowę piętrową, racjonalne pielęgnowanie drzewostanów od wczesnej młodości, zakładanie i utrzymywanie pasów przeciwwietrznych na brzegach drzewostanów, prawidłowe planowanie ładu przestrzennego w lesie. Racjonalna działalność leśników może w istotnym stopniu zmniejszyć zagrożenie lasu ze strony wiatru.
Nawet po największym kataklizmie przyroda odradza się, trzeba jej tylko trochę pomóc, przyspieszyć powrót do stanu pierwotnego, który zajmie dziesiątki lat.
Nie można zapominać również o pozytywnej roli wiatru. Pierwszym i najważniejszym zadaniem jest zapylanie kwiatów, rozsiewanie nasion oraz owoców najważniejszych drzew leśnych. W naszej strefie klimatycznej rośliny wiatropylne stanowią 20% wszystkich roślin. Wysoko w górach, gdzie jest niewiele owadów, roślin wiatropylnych jest dużo. Z transportu powietrznego korzystają szczególnie gatunki lekkonasienne rozprzestrzeniając swoje nasiona i owoce na znaczne odległości. Powietrzny transport na odległość 10-20 km nie jest rzadkością. W taki sposób rozprzestrzeniają się zarodniki świerka, sosny, modrzewia, jawora. Wiatr oddziałuje również na naturalne odnawianie i rozprzestrzenianie się lasu przez przenoszenie nasion tzw. gatunków lekkonasiennych, jak np. osika czy brzoza. Wiatr odpowiada za zwiększenie intensywności fotosyntezy. Wzmaga transpirację - do pewnej granicy jest korzystne dla drzew, gdyż przyspiesza krążenie wody i pokarmów w roślinie. Wiatr również zmniejsza niebezpieczeństwo wiosennych przymrozków przez usuwanie zimnego powietrza gromadzącego się w zagłębieniach terenowych podczas pogodnych wiosennych nocy.
