Wędrówki ptaków
Zmieniające się warunki pogodowe wymuszają wędrówki ptaków. Po pracowitym okresie lęgowym i wychowywania potomstwa ptaki wybierają się w trudną i długą podróż. Odlatują głównie do Afryki, ale nie tylko. Wiosną wracają, by ponownie odbyć lęgi.
Ptaki wędrowne charakteryzują się jaśniejszym ubarwieniem piór. Według naukowców jest to jedna z cech adaptacyjnych wykształcona w celu przetrwania długich i trudnych podróży w odległe tereny. Jaśniejsze upierzenie zmniejsza ryzyko przegrzania pod wpływem promieni słonecznych.
Fenomen wędrówek ptaków niezmiennie fascynuje naukowców i amatorów obserwacji tych zwierząt. Każdego roku, z początkiem wiosny wielu z nich z niecierpliwością wyczekuje pierwszych powracających na lęgowiska bocianów czy jerzyków.
Czy wiesz, że od 2006 r. w drugi weekend maja obchodzimy Światowy Dzień Ptaków Wędrownych? Jego celem jest zwrócenie uwagi na potrzebe ochrony ptaków migrujących, zwłaszcza tych zagrożonych wyginięciem.
Skąd znamy szlaki zwierzęcych wędrówek?
Wiedzę o wędrówkach ptaków zawdzięczamy metodzie znakowania schwytanych osobników metalowymi lub plastikowymi obrączkami. Poznanie szlaków ptasich wędrówek wymaga prowadzenia obserwacji przez wiele osób w różnych częściach świata i zwykle trwa wiele lat.
Dzięki obserwacji wiemy, że ogólny kierunek przebiega z północy na południe. Większość europejskich gatunków wędrownych kieruje się jesienią na południowy zachód lub południowy wschód. Wybieranie tras wędrówki i wysokości lotu zależy od możliwości biologicznej danego gatunku, np. ptaki wodne najczęściej lecą nisko, wzdłuż dolin rzek lub wybrzeży, a ptaki typowo lądowe zwykle szerokim frontem, przeciętnie do 3000 m n.p.m.
Sekrety wędrówek ptaków. Czy mogą zboczyć z wyznaczonego kursu?
Małe ptaki odbywają loty z prędkością 50-70 km/godz. Mniejsze ptaki pokonują dziennie około 100 km, duże do 500 km. W ciągu dnia wiele ptaków orientuje się dzięki słońcu, natomiast nocą mogą oceniać kierunek na podstawie położenia gwiazd. Niektóre podążają wzdłuż dolin rzek, pasm górskich, czy brzegów mórz. Pewne gatunki są wrażliwe na pole magnetyczne ziemi, spolaryzowane światło, promieniowanie podczerwone, a nawet nieznane zmiany ciepła atmosferycznego.
Rekordzista
Szlamnik zwyczajny oficjalnie został uznany za rekordzistę w świecie ptaków wędrownych. W 11 dni przeleciał 12 000 kilometrów, pokonując trasę z Alaski do Nowej Zelandii bez międzylądowań. To najdłuższy lot bez odpoczynku, jaki udało się zaobserwować i potwierdzić naukowcom.
Czy zwierzęta zawsze wędrują w grupach?
Powszechnie wydaje nam się, że ptaki podróżują razem a w rzeczywistości często podróżują niezależnie. Stada tysięcy bocianów wędrujących miedzy Europą i Afryka, przelatują nad cieśniną gibraltarską albo and Bosforem. Jednak gdy ptaki znajdą się za morzem rozpraszają się. Podróżowanie w grupach daje młodym ptakom możliwość korzystania z doświadczenia starszych osobników, które wielokrotnie przemierzały cały szlak. Za dnia towarzysze podróży mogą się wzajemnie widzieć, natomiast ptaki wędrujące nocą utrzymują ze sobą kontakt wydając krótkie okrzyki.
Przyjrzymy się kilku gatunkom ptaków wędrownych i ich celom podróży
Bociana białego zna chyba każdy. Na lęgowiska w Polsce przylatuje w marcu. Odlatuje w sierpniu i wrześniu. Zimuje w Afryce na południe od Sahary, aż po południowy skraj tego kontynentu. Podczas wędrówki pokonuje dystans nawet 10 000 km.
Jaskółki - te zwinne, niezwykle szybko latające ptaki pojawiają się w Polsce w kwietniu i pozostają tu do września, a nawet października. Przylatujące do nas jaskółki zimują w Afryce.
Jerzyk żyje w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka. To jeden z najwytrwalszych, najzwinniejszych i najszybszych lotników w świecie ptaków. Większość swego życia spędza w locie. Przylatuje na lęgowiska w Polsce dopiero z końcem kwietnia lub nawet w maju, a na zimowiska położone w Afryce odlatuje już w sierpniu. Dlatego w Polsce możemy cieszyć się ich widokiem i charakterystycznym głosem tylko przez krótki okres roku.
