Przesilenie letnie - dawne wierzenia
Ogień, woda, kwiaty i zioła. Zbliża się letnie przesilenie – 21 czerwca 2023 będzie najkrótsza noc i najdłuższy dzień tego roku. To właśnie tej nocy według legend kwitnie tajemniczy kwiat paproci. Dla naszych przodków to szczególna data w kalendarzu. Obchodom towarzyszyło zbieranie roślin, śpiewy, tańce w kobiecym kręgu. Dziś te tradycje niezwykle inspirują, by docenić siłę płynącą z Matki Ziemi.
Obchody przesilenia letniego należą do najciekawszych i najstarszych wydarzeń w Europie. Tradycja znana w Polsce to Noc Świętojańska, uznana przez kościół za chrześcijańskie święto. Taką nazwę nosi obecnie, ale niegdyś określano ją mianem Wianków, Sobótek, czy Nocy Kupały. To dlatego, że jej korzenie sięgają odległych wieków pogańskich. Dla Słowian upragniony okres letni był utożsamiany z celebracją życia, miłością i płodnością. Wierzyli, że gdy natura jest u szczytu sił, trzeba skorzystać z energii jej żywiołów. Tańce przy rzekach, ogniskach miały zapewniać dobre zdrowie, zamążpójście, rychłe macierzyństwo lub pomyślność na cały rok. Noc Kupały sprzyjała też zbieraniu ziół, które w czasie przesilenia były obdarzone magicznymi mocami. Używano ich później do leczenia schorzeń oraz wróżbom. Wiedza o tych słowiańskich praktykach przetrwała w legendach ludowych.
Legendarny kwiat paproci
Ten mityczny kwiat zakwitał tylko raz w roku, w czasie przesilenia letniego. Znalazcy miał zapewniać bogactwo i dostatek. Według opowieści ludowych tylko paproć rosnąca w głębi lasu, z dala od wiosek, może wypuścić swój niezwykły pąk. Dochodzi do tego około północy, a w trakcie dookoła rozlega się huk, przypominający grzmot błyskawicy. Kwiat ten mieni się złotym, fioletowym lub niebieskim blaskiem. Kwitnie przez bardzo krótki czas i umiera tuż przed świtem. Ktokolwiek go znajdzie, zostanie napełniony nadprzyrodzoną mądrością oraz szczęściem. Jak to zwykle bywa w legendach była też ciemna strona – skarbem tym nie można było się z nikim dzielić. W noc Wianków młodzi ludzie wybierali się do lasu w nadziei, że odnajdą tę cudowną roślinę.
Czy kwiat paproci istnieje?
Ten „kwiat paproci" nie rośnie jednak w ciemnym lesie, ale zazwyczaj na wilgotnych, śródleśnych polanach i łąkach. Charakterystyczny jest dla łąk trzęślicowych. Nasięźrzała pospolitego spotkasz m.in. w Puszczy Białowieskiej. Jest niewielką rośliną osiągającą wysokość od 5 cm do 30 cm. W Polsce ma status gatunku narażonego na wyginięcie i podlega ścisłej ochronie gatunkowej. Zanika głównie z powodu osuszania siedlisk, braku użytkowania łąk i ich zarastania.
Słowiańskie zioła
Niegdyś Słowianki zakładały na siebie amulety w postaci ziołowych woreczków. Nosiły je pod ubraniem lub przy pasie. Wszywały je także w strój ukochanego. Ziołowe woreczki były wypełniane m.in. bylicą, werbeną, piołunem, głogiem, jarzębiną, lubczykiem lub dziurawcem. Zbierano je po zapadnięciu zmierzchu w Noc Kupały, a następnie suszono i ścierano na pył. Wierzono, że mają uchować od wszelkich nieszczęść i złych czarów. Mieszankę ziół zawieszano na drzwiach, nad oknami, w stodołach czy stajniach, by stworzyć barierę zabezpieczającą całe gospodarstwo przed złymi demonami.
W tym dniu wspominamy również Św. Jana Chrzciciela. Ten patron ma szczególne znaczenie. Według tradycji dopiero po 24 czerwca można bezpiecznie kąpać się w stawach, rzekach i potokach, zwłaszcza jeśli woda została „ogrzmiana". Woda „nie ochrzczona” przez Jana Chrzciciela jest bowiem niebezpieczna.
O nasięźrzale, przesileniu i tajemniczych bagnach opowie Wam Róża z Nadleśnictwa z Celestynów:
