Biały symbol młodości i życia
Brzoza to powszechnie występujące, nie tylko w lesie, drzewo. Od wieków jest cenione ze względu na swoje liczne właściwości lecznicze.
Brzoza brodawkowata (Betula pendula) jest charakterystycznym drzewem o białej korze oraz cienkich, zwisających gałązkach pokrytych małymi twardymi gruczołkami – stąd wzięła się jej nazwa - brodawkowata.
Brzoza brodawkowata rośnie praktycznie na każdym siedlisku. Można ją spotkać wśród pól, przy drogach oraz w głębi lasu. Niestety, w porównaniu do innych gatunków drzew nie jest długowieczna, żyje zaledwie 120 lat.
Brzoza jest gatunkiem światłożądnym, czyli najkorzystniejsze warunki wzrostu uzyskuje w miejscach silnie nasłonecznionych. Jest także gatunkiem szybkorosnącym. Na przykład w porównaniu z sosną już w wieku kilku lat brzoza jest dwa razy wyższa i grubsza. Początkowo, jej kora jest brązowa, później zmienia się w białą, a skutek występowania w niej substancji zwanej betuliną. Stąd nazwa łacińska brzozy – Betula.
Przeczytaj też o Święcie Brzozy w Nadleśnictwie Krynki w Poczopku (RDLP w Białymstoku).
Właściwości lecznicze betuliny są znane od wieków i nadal chętnie wykorzystywane. Substancja ta to organiczny związek chemiczny, który wykazuje działanie ochronne dla pnia brzozy. Wykazuje ona także działanie przeciwalergiczne i przeciwzapalne. Jest także pomocna przy szybszym gojeniu się ran. Wzmacnia cebulki włosów, co może spowolnić proces wypadania włosów.
Jednak jej najważniejsze działanie polega na działaniu przeciwnowotworowym. Na brzozach rośnie również włóknouszek ukośny, grzyb zwany także czagą, który rosnąc na brzozie wykazuje właściwości przeciwnowotworowe. Warto wspomnieć, że betulina ma także działanie ochronne wątroby, nerek oraz przeciwwirusowe.
Oskoła, czyli sok brzozy posiada właściwości lecznicze i jest zalecany do codziennego picia. Smakuje i wygląda jak zwykła, lekko słodka woda. Można go pić w formie nieprzetworzonej. Pamiętajmy! Kaleczenie, uszkadzanie i niszczenie roślin, drzew i krzewów w lasach jest zabronione.
Brzoza wykorzystywana jest nie tylko jako środek leczniczy. Dobrze sprawdza się przy garbowaniu, ponieważ zawiera dużą ilość garbników.
Dawniej korę brzozową stosowano również przy budowie progów, dachów lub stropów, ponieważ jest całkowicie wodoszczelna. Jeszcze dzisiaj w Skandynawii korę brzozową, w połączeniu z innymi materiałami, używa się do budowy dachów.
Obecnie z drewna i gałęzi wyrabia się spinacze, tabakiery, kosze i plecionki (np. miotły lub wianki), jak również meble. Brzoza chętnie jest wykorzystywana w tym celu jako sklejka. Drewna brzozowego nie stosuje się jako materiał budowlany, gdyż nie odznacza się dużą wytrzymałością.
Cenione jest jako opał, dzięki zawartym olejkom eterycznym dobrze się pali, wydzielając przy tym dużo ciepła.
Dawniej brzozę uznawano za drzewo święte, była symbolem młodości i życia. Wierzono, że złożenie pod brzozami ofiary z pierogów i kaszy, zapewni długie i szczęśliwe życie. Był to zwyczaj, który praktykowano jeszcze w czasach chrześcijańskich. Początek roku kalendarzowego rozpoczynano paląc ogień z drewna brzozowego, a gałązkami dekorowano domostwa. To miało zagwarantować szczęśliwy, bogaty w plony oraz wolny od złych duchów i uroków rok.
