Jesienne przeloty ptaków
Jesienią nad Polską krzyżują się szlaki wędrówek ptaków łączące trzy kontynenty. Im bliżej zimy, miliony osobników opuszczają tereny lęgowe i zmierza na południe, zachód lub na południowy wschód. Wędrując, zwierzęta szukają łagodniejszego klimatu i dostępnego pokarmu. Szacuje się, że prawie połowa gatunków ptaków mieszkających na Ziemi podejmuje wiosenne i jesienne migracje. Dokąd wybierają się nasze rodzime ptaki?
W związku z bardzo wysokimi temperaturami w sierpniu oraz piękną pogodą część z ptaków dopiero teraz przygotowuje się do dalekiej podróży niekiedy nawet na południe Afryki. Odleciały już bociany białe, jaskółki, jerzyki, kanie. Jednak wiele innych gatunków ptaków dopiero we wrześniu zbiera się w większe grupy i wspólnie odlatuje na zimowiska. Część z nich pokona dalekie dystanse, nawet do 10 tys. kilometrów. Jaskółka dymówka czy bocian biały docierają do odległych zimowisk leżących w Republice Południowej Afryki. Z kolei kosy, rudziki czy zięby latają na krótsze odległości i wystarczy im podróż do południowej i zachodniej Europy lub do Afryki Północnej. Wiele gatunków, m.in. bogatki, to tzw. migranci częściowi. Niektóre osobniki z ich populacji decydują się na jesienną wędrówkę, pozostałe spędzają zimę w Polsce.
Migracja ptaków zależy od miejsca, w którym zakładają gniazda i wychowują potomstwo. Te z dalekiej północy chętniej migrują na zimowisko, niż te z rejonów, gdzie zima jest łagodniejsza.
W sierpniu część polskich ptaków rozpoczęła podróż na południe i prawdopodobnie dotarły już do celu. Jednak dalej można obserwować gatunki dopiero zbierające się do odlotu. Warto też wypatrywać wędrowców z dalekiej i bliższej północy, którzy jedynie przelatują przez Polskę.
W którym kierunku?
Ptaki podróżujące za dnia orientują się w przestrzeni dzięki położeniu słońca. Starają się latać nad lądami, w nawigacji pomaga im wówczas znajomość topografii terenu. Nocni wędrowcy nawigują względem położenia gwiazd, zwłaszcza Gwiazdy Polarnej. Wskazówką co do kierunku lotu, jest dla ptaków zmysł magnetyczny pozwalający podczas ruchu wyczuwać zmiany pola magnetycznego Ziemi.
Samotnie czy w grupie?
Wiele gatunków ptaków (zwłaszcza dużych) podróżuje w grupach rodzinnych, młode osobniki mechanizmu wędrówki uczą się od dorosłych. Zachowania migracyjne są jednak także warunkowane genetycznie.
Wiele drobnych ptaków już od pierwszego sezonu migracyjnego wędruje samotnie i mimo to umie trafić na zimowisko. Jesienią pojawia się u nich wewnętrzna potrzeba wędrowania, tzw. migration restlessness. Ich potrzeba i kierunek migracji są u nich instynktowne.
Samotni wędrowcy potrafią też odpowiednio rozłożyć po drodze siły. Spodziewają się czekających na trasie wielkich barier geograficznych (takich jak Morze Śródziemne czy szeroka na 2,5 tys. km Sahara), więc wcześniej zatrzymują się na dłuższy odpoczynek i żerowanie.
Gdzie zaobserwować wędrowców?
Zachęcamy miłośników ptaków i nie tylko do wyjścia w teren i obserwacji przyrody. Warto docenić aktywność na powietrzu niezależnie od pogody, która dobrze działa na nasze samopoczucie. Zaopatrzcie się w lornetkę, podręczny przewodnik oraz sprawdźcie prognozę pogody – dobry ubiór to podstawa! Wreszcie obierzcie cel wycieczki. Należy pamiętać, by wybierając się na obserwację, nie podchodzić zbyt blisko i nie płoszyć ptaków. Niepotrzebne poderwanie się do lotu kosztuje migrujące ptaki bardzo wiele energii.
