Sieć zależności w ekosystemie
(etap edukacyjny: gimnazjum)
|
Plan lekcji
Przebieg lekcji
Nauczyciel wyjaśnia, że w lesie na powierzchni gleby gromadzi się ściółka – martwe szczątki roślinne i zwierzęce. Jej składniki są rozdrabniane, rozkładane i przekształcane w próchnicę. Zajmują się tym różnorodne organizmy. Poszczególni uczestnicy procesu rozkładu włączają się do pracy w odpowiedniej kolejności. Najpierw organizmy wchodzące w skład makrofauny jako pierwsze rozdrabniają liście i drewno. Należą tu m.in. gąsienice motyli i chrząszcze. Następnie organizmy wchodzące w skład mezofauny jeszcze bardziej rozdrabniają liście i drewno. Należą tu m.in. nicienie i skąposzczety. Na końcu, gdy już mogą wniknąć do tkanek, włączają się do pracy mikroorganizmy rozkładające związki organiczne. Można tu zaliczyć bakterie i grzyby.
Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się na sześć grup. Rozdaje potrzebne środki dydaktyczne i materiały pomocnicze. Omawia zadania opisane w tekście przewodnim (załącznik 1). Wyznacza czas i miejsce powrotu/spotkania. Uczniowie pracują samodzielnie na wyznaczonych powierzchniach badawczych. Podczas zajęć nauczyciel odwiedza kolejno wszystkie grupy i w razie potrzeby służy radą i pomocą.
Po upłynięciu określonego czasu wszyscy uczniowie spotykają się z nauczycielem we wskazanym wcześniej miejscu. Uczniowie prezentują i omawiają stworzoną sieć zależności pokarmowej w ekosystemie. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów. Podkreśla znaczenie poszczególnych ogniw: Producenci Producentami są organizmy fotosyntetyzujące, czyli rośliny. Są one żywicielami wszystkich innych istot. Konsumenci Konsumenci nie potrafią wytwarzać (produkować) substancji organicznych. Muszą się więc żywić substancjami wytworzonymi przez producentów. Wśród konsumentów można wyróżnić:
Konsumentami zjadającymi producentów są wszystkie zwierzęta roślinożerne. Konsumentów, którzy odżywiają się producentami, nazywamy konsumentami pierwszego rzędu.
Zwierzęta żywiące się roślinożercami określamy jako konsumentów drugiego rzędu.
Są to zwierzęta żywiące się martwymi szczątkami roślin lub zwierząt. Destruenci Do harmonijnego funkcjonowania lasu jako ekosystemu niezbędne jest jeszcze jedno ogniwo – bakterie i grzyby. Żywią się one martwą materią, lecz jej nie jedzą w taki sposób, jak zwierzęta. Grzyby i bakterie wydzielają na zewnątrz enzymy, którymi rozkładają otaczające substancje. Następnie wchłaniają potrzebne im do życia produkty rozkładu. Grzyby i bakterie są konsumentami, podobnie jak zwierzęta. Jest jednak ważna różnica. Grzyby i bakterie przy rozkładzie martwej materii organicznej uwalniają nie tylko wodę i dwutlenek węgla, lecz także proste związki nieorganiczne, zwłaszcza azotu i fosforu, tak niezbędne dla roślin. Dla tych organizmów przyjęto nazwę destruentów, gdyż prowadzą destrukcję, czyli niszczenie martwej materii organicznej. Destruentami mogą żywić się konsumenci. Np. grzyby są przysmakiem ślimaków, a wiele nicieni to wyspecjalizowani bakteriożercy.
Nauczyciel podkreśla, że organizmy ściółkowo-glebowe mają decydujące znaczenie dla zachowania lasów. Bez ich obecności dno lasu byłoby zasłane nierozłożonymi liśćmi, gałęziami, pniami... Gleba byłaby całkowicie wyjałowiona, co w efekcie doprowadziłoby do obumierania drzewostanów. Dzięki ciągłemu powstawaniu nowej ściółki leśnej, jej rozkładowi i dużej liczbie organizmów glebowych gleby leśne są bogate w składniki mineralne. W lasach nic nie ginie, w związku z tym nie trzeba ich nawozić. Leśnicy starają się wpływać na żyzność gleb, ich odczyn, zasobność w próchnicę, rodzaje próchnic i tempo ich rozkładu poprzez odpowiedni dobór składu gatunkowego i budowy warstwowej drzewostanów oraz poprzez odpowiednie zabiegi hodowlane regulujące dostęp światła, ciepła i wody do wnętrza lasu. Preferowana jest hodowla drzewostanów wielogatunkowych i o budowie piętrowej. Ważną rolę w pielęgnowaniu gleby i siedliska pełnią podszyty i II piętro drzew złożone z gatunków wzbogacających glebę w dobrze rozkładającą się ściółkę, zasobną w substancje odżywcze. Pielęgnowaniu gleby i siedliska służy także pozostawianie w lesie kory, rozdrobnionych odpadów zrębowych i drobnicy leśnej. Pobierz scenariusz wraz z załącznikami:
|
Autor scenariusza:
Cele kształcenia:
Cele wychowania:
Metody nauczania:
Formy nauczania
Czas trwania zajęć
Środki dydaktyczne
Sprzęt wycieczkowy:
Publikacje i materiały metodyczne:
Materiały pomocnicze:
|
