Od sadzonki do sadzonki
(etap edukacyjny: gimnazjum)
|
Plan lekcji
Przebieg lekcji
Nauczyciel zaprasza uczniów do odbycia wspólnej wędrówki. Informuje ich, że poznają podstawowe fazy życia lasu.
Nauczyciel opowiada uczniom o tym, że każdy żywy organizm, od powstania do śmierci, przechodzi charakterystyczny cykl przemian biologicznych – zwany cyklem życiowym. W życiu człowieka jest to okres niemowlęctwa, dzieciństwa, młodości, wieku dojrzałego, starości. Drzewa i całe drzewostany także mają swoisty cykl życiowy: Uprawa leśna (0-10 lat) Uprawą leśną jest młody las w pierwszych latach swego życia – od powstania do osiągnięcia zwarcia, czyli zetknięcia się koron drzew. Leśnicy zakładając nowy las, sadzą na 1 ha, w odpowiednio przygotowaną glebę, nawet 15 tys. sadzonek drzew. Drzewka są rozmieszczone dość regularnie na powierzchni, na której dopiero w przyszłości wyrośnie dojrzały drzewostan. Czasami nowy las powstaje z samosiewu i wówczas młode, kilkuletnie drzewa, nie przekraczające średniej wysokości runa leśnego, nazywane są nalotem. Czasami rosną tak gęsto, że używane jest określenie „gęste jak szczotka”. Najwięcej upraw jest zakładanych na powierzchniach otwartych. Niekiedy jednak są uprawy podokapowe (pod osłoną drzewostanu), co jest związane z wprowadzaniem dolnego piętra, zapoczątkowaniem odnowień gatunków cienioznośnych (jodła, buk) lub z przebudową drzewostanu. Młodnik (10-50 lat) Młodnikiem jest młody drzewostan powstający z nalotu lub uprawy, gdy drzewka osiągają wymiary pozwalające na zetknięcie się konarami i osłonięcie zajmowanej powierzchni gleby. Gdy młodnik ma 20 lat, znajduje się w nim około 5 tys. drzew na 1 ha. Drzewostan dojrzewający (50-80 lat) W drzewostanie dojrzewającym rosną drzewa najzdrowsze i najpiękniej ukształtowane. Gdy ma 50 lat, znajduje się w nim do 2 tys. drzew na 1 ha. Drzewostan dojrzały (80-150 lat) Drzewostan dojrzały charakteryzuje się coraz mniejszym przyrostem masy drewna. Drzewa są podatne na choroby. W 100-letnim drzewostanie, na 1 ha pozostaje już tylko 400 drzew. Drzewa wytwarzają ogromne ilości nasion, z których w korzystnych warunkach rozwinie się nowe pokolenie lasu. W tej fazie wieku drzewostan wchodzi w tzw. okres odnowienia. Stary drzewostan może ustąpić miejsca nowemu. Starodrzew jest tą fazą życia, w której drzewostan zbliża się do naturalnego kresu swego istnienia. Zaczyna przejawiać oznaki starzenia się. Można zauważyć obumierające pojedyncze drzewa. W sklepieniu powstają luki. Przestrzeń między starymi drzewami wypełnia coraz szczelniej młode pokolenie. Przyrost na wysokość jest minimalny. Maleje również przyrost na grubość. Takie drzewostany występują najczęściej w parkach narodowych i rezerwatach przyrody.
Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się na 6 grup. Rozdaje potrzebne środki dydaktyczne i materiały pomocnicze. Na kolejnych przystankach nauczyciel opowiada o tym, jak leśnicy pielęgnują las. Uczniowie wykonują zadania opisane w karcie pracy (załącznik 1). Jeżeli drzewa rosnące na uprawie nie osiągnęły jeszcze 4 m wysokości, uczniowie nie mogą na nią wejść. Nauczyciel wyjaśnia, że zakazuje tego ustawa o lasach (por. rozdz. 5). Przystanek 1. Uprawa leśna Aby młody las zachował zdrowie i rozwijał się prawidłowo, leśnicy wykonują szereg prac pielęgnacyjnych – spulchniają glebę, usuwają chwasty, poprawiają formę drzew, usuwają drzewka chore, wadliwe, przerzedzają zbyt gęste fragmenty uprawy. Czasami leśnicy grodzą uprawy, aby ochronić je przed zjedzeniem przez sarny, jelenie… Przystanek 2. Młodnik W młodniku wyraźnie zaznacza się wśród drzew konkurencja o światło, wodę, pokarm i o przestrzeń życiową. Drzewa chore, słabe i gorzej przystosowane zamierają. Leśnicy podpatrują naturę i w pracach pielęgnacyjnych takie drzewa usuwają. Przystanek 3. Drzewostan dojrzewający W drzewostanie dojrzewającym nadal prowadzona jest pielęgnacja. Jest on przerzedzany – leśnik uprzedza proces naturalnego wydzielania i usuwa część drzew. Te zabiegi są korzystne dla lasu, wzmacniają jego kondycję zdrowotną. Przystanek 4. Drzewostan dojrzały W drzewostanie dojrzałym drzewa osiągnęły swoje największe rozmiary. Jest on na tyle przerzedzony, że przepuszcza dostateczną ilość światła i opadów, co umożliwia rozwinięcie się niższej roślinności drzewiastej. W tej fazie stary drzewostan może ustąpić miejsca nowemu. Przystanek 5. Starodrzew Leśnicy zwykle wycinają drzewostan, który osiągnął wiek dojrzały, pozwalając jedynie nielicznym drzewom doczekać naturalnej śmierci.
Na zakończenie nauczyciel tłumaczy uczestnikom zajęć, że leśnicy sadzący las robią to dla swoich wnuków i prawnuków. Las rośnie powoli, 100-150 lat. Nauczyciel podkreśla, że każde drzewo wcześniej czy później dożywa kresu swoich dni i ginie. Na jego miejscu wyrastają nowe drzewka. Leśnicy wykonując różne zabiegi pielęgnacyjne czy ścinając dojrzałe już drzewa, tylko przyspieszają nieco naturalny cykl przyrody. Leśnicy do każdego zabiegu podchodzą bardzo rozważnie, a do każdego fragmentu lasu indywidualnie. W swojej pracy leśnicy korzystają z doświadczeń poprzednich pokoleń leśników. Z drugiej strony, planując jakiekolwiek działania, myślą w perspektywie kilkudziesięciu lat, czyli o przyszłych pokoleniach. Pobierz scenariusz wraz z załącznikami:
|
Autor scenariusza:
Cele kształcenia:
Cele wychowania:
Metody nauczania:
Formy nauczania
Czas trwania zajęć
Środki dydaktyczne:
Materiały pomocnicze:
|
