W dolinie Biebrzy szukali roślin do „białowieskiego” zbioru

Specjaliści z Leśnego Banku Genów Kostrzyca w ramach „białowieskiego” projektu zbierali materiał w Biebrzańskim Parku Narodowym. Niestety, w tym roku w Puszczy Białowieskiej nie znaleziono wielu gatunków roślin, dlatego zbioru trzeba było dokonać w dolinie Biebrzy.
17.07.2018 | Ewa Kaczmarek, Jan Kucharzyk, Urszula Wasileńczyk

Specjaliści z Leśnego Banku Genów Kostrzyca w ramach „białowieskiego” projektu zbierali materiał w Biebrzańskim Parku Narodowym. Niestety, w tym roku w Puszczy Białowieskiej nie znaleziono wielu gatunków roślin, dlatego zbioru trzeba było dokonać w dolinie Biebrzy.

Jeszcze trzy miesiące temu pracownicy LBG prowadzili w Puszczy zbiór roślin wczesnowiosennych, m.in. sasanki otwartej (Pulsatilla patens) występującej w lasach Nadleśnictwa Browsk. Kolejny zbiór, wykonany w czerwcu, został przeprowadzony już w innym, położonym w północno-wschodniej Polsce, parku narodowym.

Podczas tygodniowej wizyty w Biebrzańskim Parku Narodowym zabezpieczono materiał genetyczny wielu gatunków roślin objętych w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, w tym nasiona, okazy zielnikowe oraz fragmenty tkanek wierzby lapońskiej (Salix lapponum). Gatunek ten występuje w Polsce jedynie na Mazurach, Podlasiu i Lubelszczyźnie. Spotkać go również można na izolowanych stanowiskach w Sudetach. Przyczyną zaniku tego krytycznie zagrożonego taksonu, oprócz zmian siedliskowych, jest krzyżowanie się z innymi przedstawicielami wierzb.

Wśród zabezpieczonych roślin znalazły się też turzyce. Turzyca Buxbauma (Carex buxbaumii) należy do najrzadszych elementów rodzimej flory, wpisana jest do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (EN), objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Turzyca Buxbauma występuje na izolowanych stanowiskach, głównie w województwach podlaskim i lubelskim.

Turzyca bagienna (Carex limosa) również wpisana do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin, występująca w rozproszeniu głównie w północnej Polsce i na Lubelszczyźnie, charakteryzuje się dużą wrażliwością na zmiany poziomu wód gruntowych. Wielkoskalowe zaburzenia układu hydrologicznego, obserwowane w Puszczy Białowieskiej, doprowadziły do jej zaniku na terenie tego kompleksu leśnego. W Biebrzańskim Parku Narodowym zachowały się bardzo liczne stanowiska tego gatunku.

Dzięki zbiorom przeprowadzonym w BbPN, bank genów wzbogacił się o próbki DNA rosiczki okrągłolistnej (Drosera rotundifolia). Rosiczka okrągłolistna związana jest z siedliskami wilgotnymi i mokrymi. Ich wielkoskalowy zanik powodowany nadmiernym osuszaniem i melioracjami, silnie ogranicza liczbę stanowisk gatunku, którego regres zaobserwowano również w Puszczy Białowieskiej.

W ubiegłym roku Leśny Bank Genów Kostrzyca rozpoczął innowacyjny projekt „Identyfikacja molekularna (barkodowanie) oraz bankowanie wybranych gatunków roślin Puszczy Białowieskiej”. W 2017 r. podczas prac terenowych pozyskano nasiona oraz fragmenty tkanek wielu cennych dla środowiska gatunków roślin, w tym gatunków zagrożonych i narażonych na wyginięcie.

Pozyskanie i zdeponowanie w LBG Kostrzyca próbek wybranych gatunków roślin dotyczy zbioru nasion, fragmentów roślin oraz okazów zielnikowych w celu opracowania bazy kodów genetycznych (tzw. barkodów DNA) dla wybranych gatunków roślin oraz wdrożenia łatwego w obsłudze klucza do identyfikacji gatunkowej roślin za pomocą techniki barkodowania DNA.

Obok kolekcji nasion przechowywanych metodą tradycyjną (w chłodniach) oraz metodą kriogeniczną (-196°C, -150°C), projekt zakłada utworzenie banku DNA z próbek organizmów rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Oprócz roślin naczyniowych projekt dotyczy również mszaków  i paprotników.