Leśna historia w relacjach naocznych świadków
178 godzin nagrań wideo - relacji 55 osób związanych z Puszczą Białowieską i tematyką leśną (od czasów przedwojennych do współczesnych) - oto plon piętnastomiesięcznej realizacji programu pilotażowego pt. „Ochrona lasów i przyrody Puszczy Białowieskiej w relacjach świadków historii”.
Projekt - zlecony i sfinansowany przez Lasy Państwowe, a wykonywany w Instytucie Badawczym Leśnictwa - zaprezentowano na seminarium pt. „Historia mówiona jako metoda badawcza w leśnictwie i ochronie przyrody”, które się odbyło 30 stycznia w IBL w Sękocinie Starym.
- Sam pomysł projektu pojawił się jeszcze w 2008 r., a w 2010 r. jego realizacja stała się możliwa w IBL dzięki wsparciu i życzliwej pomocy dr. Krzysztofa Janeczko, ówczesnego dyrektora Departamentu Leśnictwa w Ministerstwie Środowiska, prof. Tomasza Zawiły-Niedźwiedzkiego - wówczas dyrektora IBL - i Grażyny Szujeckiej - kierownika Zakładu Informacji Naukowej IBL oraz dyrektora generalnego LP Adama Wasiaka, który zadecydował o przyjęciu tego tematu - powiedział Tomasz Zygmont z Zakładu Informacji Naukowej IBL - leśnik, dziennikarz fotograf, filmowiec, pomysłodawca, główny autor i kierownik tematu.
Jak tłumaczył na seminarium dr Piotr Filipkowski - socjolog, adiunkt w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie - historia mówiona jest to nagrywanie, archiwizowanie i analizowanie wywiadów, relacji z uczestnikami, świadków przeszłych wydarzeń.
Na seminarium zaprezentowano dziesięciominutowe filmy: skróty wywiadów, rozmów z siedmioma osobami - emerytami, byłymi pracownikami Lasów Państwowych, IBL, Białowieskiego PN, dziećmi lub członkami rodzin leśników i mieszkańców białostocczyzny, w inny sposób związanych z lasami. Są też relacje urodzonych w Białowieży, wspomnienia z okresu przedwojennego i wojennego - historie mówione dotyczące przesiedleń, zsyłek na Syberię i powrotów do Polski. Są relacje dotyczące pierwszego po wojnie definitywnego urządzania lasów Puszczy Białowieskiej w 1958 r., ustalania granicy państwowej i zmiany jej granic, a także wspomnienia o eksperymencie hodowli żubronia - krzyżówki żubra z bydłem domowym. Relacje młodszych rozmówców odnoszą się do obecnych wydarzeń i zmian w puszczańskiej gospodarce.
- Po raz pierwszy powołano do życia coś, co może być nowym źródłem historycznym. Słuchając opowiedzianych historii można rekonstruować leśne przedsięwzięcia związane z Puszczą Białowieską, świat, jaki został wokół tego miejsca zbudowany. One stanowią cenną opowieść zbiorową i gdybyśmy tej dokumentacji nie zrobili dużo byśmy stracili - komentował dr Piotr Filipkowski.
Podkreślał również, na co i inni dyskutanci zwracali uwagę, że takich mikroświatów, miejsc wartych podobnej dokumentacji jest w leśnym świecie sporo i tę specyfikę lokalnych światów, kultur - zanim na zawsze odejdą ci, którzy ją pamiętają - warto zapisywać.
***
Po oficjalnym przyjęciu projektu przez DGLP dostępna ma być - już przygotowana - strona internetowa projektu; w bibliotece IBL znajdą się pełne wersje nagrań wideo, udostępniane do celów naukowych i edukacyjnych.
Uczestnicy seminarium wysłuchali również wykładu dr Jarosława Pałki - historyka, sekretarza ds. merytorycznych Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią i Ośrodka Karta w Warszawie pt. „Historia mówiona w archiwum - na przykładzie doświadczeń Domu Spotkań z Historią i Ośrodka Karta”.
