Nadal odkrywają tajemnice Puszczy Białowieskiej [wideo]

W tym roku w wielu miejscach Puszczy Białowieskiej dokonano kolejnych odkryć archeologicznych, które wskazują, że dawna działalność człowieka miała miejsce na większym obszarze Puszczy, mając również inny charakter, niż dotychczas sądzono.

Odkryte przez archeologów m.in. „kamienne struktury”, przypominające niewielkie wały, tworzące w wielu miejscach zamknięte, czworoboczne przestrzenie, mają po kilkadziesiąt metrów długości i około dwóch metrów szerokości u podstawy. Ich łączna długość w całej Puszczy szacowana jest – na podstawie danych skanowania laserowego (technologii LiDAR) – na ponad 300 km. Można je opisać jako ciągnące się linie – liniowe wyniesienia, często układające się w czworoboczne konstrukcje. - To unikat w skali krajowej, a nawet europejskiej, czy światowej – przyznają członkowie wyjątkowej ekspedycji archeologicznej.

Na przełomie sierpnia i września 2017 r. zespół archeologów, pod kierownictwem dr. Rafała Zapłaty, udostępnił wybrane obiekty. Chcą, aby zainteresowani mogli na własne oczy zobaczyć dokonane przez archeologów odkrycia.

Wśród nich są wspomniane wcześniej liniowe nasypy, szczątkowo zachowane „kamienne (kamienno-ziemne) konstrukcje”, najprawdopodobniej miedze dzielące dawne pola uprawne, pastwiska  czy tez inne przestrzenie, użytkowane niegdyś przez człowieka.

Więcej aktualności także na profilu Dziedzictwo Kulturowe Puszczy Białowieskiej

Obiekty te znajdują się na terenie wszystkich nadleśnictw Puszczy Białowieskiej, w tym w Nadleśnictwie Browsk, gdzie wyeksponowano zabytki, jak również na terenie Białowieskiego Parku Narodowego, gdzie również prowadzone są badania.

Prace archeologiczne rozpoczęły się w ramach wielkoobszarowej inwentaryzacji, jaka od dwóch lat jest prowadzona na terenie całej Puszczy Białowieskiej w jej polskiej części, pod nazwą „Ocena stanu różnorodności biologicznej w Puszczy Białowieskiej na podstawie wybranych elementów przyrodniczych i kulturowych”. Jednym z jego elementów są badania archeologiczne, które na zlecenie Lasów Państwowych, we współpracy z Instytutem Badawczym Leśnictwa,  prowadzi Fundacja Hereditas, wraz z interdyscyplinarnym zespołem specjalistów. Pracami koordynują dr inż. Krzysztof Stereńczak z Instytutu Badawczego Leśnictwa oraz dr hab. Rafał Zapłata z ramienia Fundacji Hereditas (pracownik Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie).

Cały teren Puszczy Białowieskiej już w 2015 r. został poddany dokładnemu skanowaniu lotniczemu w ramach unijnego projektu „LIFE+ ForBioSensingPL Kompleksowy monitoring dynamiki drzewostanów Puszczy Białowieskiej z wykorzystaniem danych teledetekcyjnych”, pod kierownictwem dr. inż. Krzysztofa Stereńczaka, którego wykonawcą jest Instytut Badawczy Leśnictwa. Wykorzystanie nowoczesnej, bezinwazyjnej i bardzo precyzyjnej technologii lotniczego skaningu laserowego (LIDAR) umożliwiło specjalistom z IBL stworzyć trójwymiarowy, wirtualny model  Puszczy Białowieskiej.

Przeprowadzone w zaciszu laboratoriów pionierskie analizy komputerowe stworzonego modelu, pozwoliły naukowcom odkryć tajemnice skrywane od tysięcy lat we wnętrzu Puszczy!

Dzięki temu można było „wirtualnie” usunąć szatę roślinną (drzewa, krzewy) tak, aby na ekranie komputera pozostał grunt. Obraz który się ukazał naukowcom miał księżycowy charakter. Wyraźnie było na nim widać wszystkie struktury - obiekty, które trudno zauważyć pośród drzew, z perspektywy idącego po lesie człowieka.

Oczom badaczy ukazało się również ponad 300 km nieznanych obiektów – układających się w zwarte struktury, dość regularne skupiska (przypominające miejscami plastry miodu) oraz ponad 20 tys.  potencjalnych obiektów pochodzenia antropogenicznego, w tym kurhany, a nawet całe cmentarzyska, pozostałości mielerzy (obiektów, w których wypalano węgiel drzewny), wojskowe obiekty polowe, czy też liczne zagłębienia, będące pozostałością po dawnej eksploatacji surowców naturalnych na terenie Puszczy Białowieskiej.

Po pracach przed monitorem, nadszedł czas na pracę w terenie – badania powierzchniowe – wizja lokalna, pomiary geofizyczne, czy prace wykopaliskowe. W miejscach, gdzie skaning wykazał ciekawe zmiany w gruncie, pracę rozpoczęli archeolodzy, geofizycy czy gleboznawcy. Przy użyciu nowoczesnej technologii – np. magnetometrów – weryfikowane są rozpoznane wcześniej w pracowniach komputerowych obiekty. Specjaliści sprawdzają także, gdzie dokładnie należy założyć wykopy archeologiczne (sondażowe), aby rozpocząć również prace wykopaliskowe.

Do tej pory mozolna praca archeologów, botaników, geofizyków i wielu innych  specjalistów, potwierdziła że rozpoznawane cyfrowo obiekty, to w wielu miejscach ślady dawnej bytności człowieka, np. kurhany, miedze, mielerze, czy pradziejowe osady.

Jak mówi dr Zapłata, na tym etapie prac kolejne odkrycia potwierdzają stawiane na początku projektu hipotezy o szerszej i znaczniejszej działalności człowieka na terenie Puszczy Białowieskiej.

Poza zabytkami nieruchomymi, odkryto również inne artefakty, np. fragmenty naczyń glinianych, pozostałości przedmiotów szklanych, narzędzia krzemienne, metalowe, a także prahistoryczną biżuterię. Wiek najstarszych znalezisk szacuje się przynajmniej kilka tysięcy lat.

Dokładniejszy czas powstania badanych znalezisk wykażą dalsze prace badawcze – analizy laboratoryjne, w tym dokładne datowanie radiowęglowe. Analizie zostaną poddane również szczątki kostne, próbki gleby, makroszczątki roślinne itp. pobierane podczas badań wykopaliskowych i wykonywanych odwiertów (świdrem czy laską glebową).

Informacje na temat badań także na stronie IBL

Prace  laboratoryjne pozwolą również dokładniej określić funkcje wielu obiektów. Dotychczasowe badania, jak również bieżące prace interdyscyplinarnego zespołu naukowców, potwierdzają długotrwałą, wielkoobszarową i różnorodną działalność człowieka w przeszłości na terenie Puszczy Białowieskiej, rozciągającą się od czasów pradziejowych, przez historyczne, a na współczesnych kończąc.