Leśne akcenty obchodów powstania styczniowego
Obecny obszar radomskiej dyrekcji Lasów Państwowych był areną wielu walk powstańczych w latach 1863 i 1864. Na terenie tamtejszych lasów znajduje się 29 miejsc pamięci związanych z wydarzeniami i postaciami z tego okresu. Opracowana została też mapa miejsc pamięci i bitew oraz broszura o konsekwencjach powstania dla przyszłego funkcjonowania lasów i polskiej administracji leśnej.
Leśnicy RDLP w Radomiu czynnie włączyli się w obchody 157. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. W województwie świętokrzyskim tegoroczne obchody rozpoczęły się już w piątek 17 stycznia i trwały trzy dni.
– W uroczystościach 18 stycznia w Suchedniowie wzięli udział leśnicy. Została odprawiona msza w intencji poległych i zmarłych powstańców. Następnie do Bodzentyna wyruszył XXVII Marsz Szlakiem Powstańców 1863 roku.. Na pamiątkę wydarzeń sprzed 157 lat przy Krzyżu Przedpowstańczym w Suchedniowie odczytano Apel Poległych, a kompania reprezentacyjna 10. Świętokrzyskiej Brygady Obrony Terytorialnej oddała salwę honorową. Całość uroczystości koordynował Związek Strzelecki „Strzelec”, którego drużyny z całej Polski licznie przybyły do Suchedniowa – relacjonuje Marta Ptak z Nadleśnictwa Suchedniów.
W regionie radomskim 25 stycznia leśnicy wezmą też udział w centralnych uroczystościach w Radomiu, przy Krzyżu Straceń Powstańców Styczniowych. Leśnicy z Nadleśnictwa Marcule zaangażowali się też w organizację XVI Złazu Turystycznego Szlakami Powstańców Styczniowych wraz ze Staropolskim Towarzystwem Przyrodniczo-Leśnym Kotyzka na tzw. polanę Kality Rębajły pod Lipiem przez ostępy Puszczy Iłżeckiej, który odbędzie się 24 stycznia. W innych nadleśnictwach leśnicy włączyli się w lokalne inicjatywy upamiętnienia powstania.
W lasach RDLP w Radomiu 157 lata temu stacjonowały oddziały powstańcze, rozgrywały się bitwy, nie brakuje też miejsc straceń i mogił. Stąd na tym terenie znajduje się wiele mogił powstańców, pomników i krzyży upamiętniających bitwy, potyczki i obozowiska powstańcze.
Zinwentaryzowano ich aż 29. Najsłynniejsze z nich to: obelisk na polanie Dionizego Czachowskiego (Nadleśnictwo Ostrowiec Świętokrzyski), pomnik w miejscu stacjonowanie oddziałów powstańczych płk. Karola Kality Rębało i gen. Józefa Hauke Bosaka (Nadleśnictwo Daleszyce) i pomnik upamiętniający bitwę pod Rybnicą (Nadleśnictwo Staszów). W swojej formie bardzo efektowny jest jeden z pomników w Nadleśnictwie Dobieszyn w formie ogromnego miecza. Znane miejsce pamięci to „Trzy dęby”, krzyże w miejscu, gdzie zostali powieszeni powstańcy styczniowi (Nadleśnictwo Kozienice).
Są też drzewa – świadkowie wydarzeń sprzed lat: „Sosna Langiewicza” w Nadleśnictwie Skarżysko nazwana tak na pamiątkę stacjonowania na pobliskiej polanie oddziałów powstańczych gen. Mariana Langiewicza i „Dąb Śmierci”, miejsce wieszania powstańców na terenie Nadleśnictwa Ruda Maleniecka. Znaczna część pomników i tablic pamiątkowych poświęconych powstańcom powstawała i nadal powstaje przy znacznym zaangażowaniu Lasów Państwowych.
22 listopada 2018 r. miejsce zwycięskiej bitwy w powstaniu styczniowym pod Hutą Szczeceńską zostało upamiętnione przez ufundowanie przez leśników pomnika i posadzenie Dębu Niepodległości. W ten sposób leśnicy uczcili 100-lecie niepodległości Polski i 100-lecie Nadleśnictwa Daleszyce, a 17 stycznia 2019 r. leśnicy z Nadleśnictwa Starachowice uczcili rocznicę powstania styczniowego otwierając przystanek historyczno-turystyczny „Dąb Rębajły”.
Leśnicy zebrali też informacje o 153 miejscach bitew i 170 miejscach pamięci związanych z powstaniem styczniowym w lasach z terenu RDLP w Radomiu i w jej zasięgu terytorialnym. W ten sposób powstały dwie mapy, które uświadamiają, jak wiele tych miejsc znajduje się w lasach i ich sąsiedztwie. Powstało również opracowanie o konsekwencjach powstania dla przyszłego funkcjonowania lasów i polskiej administracji leśnej.
– Powstanie było największym polskim powstaniem narodowym, miało charakter wojny partyzanckiej, toczącej się w znacznej części w lasach. Objęło swym zasięgiem teren Królestwa Polskiego, łącznie z Litwą, a największe boje stoczono na Lubelszczyźnie, Podlasiu, Białorusi, Litwie, a także obszarze między Wisłą a Pilicą, stanowiącym obecnie teren RDLP w Radomiu. W okresie tym teren radomskiej dyrekcji LP administracyjnie należał do województwa sandomierskiego i krakowskiego, obecnie województwo świętokrzyskie i południowa część województwa mazowieckiego – mówi Piotr Kacprzak, zastępca ds. gospodarki leśnej RDLP w Radomiu, autor opracowania „Gospodarka leśna w okresie powstania styczniowego”.
Warto pamiętać, że powstanie miało też konsekwencje dla przyszłego funkcjonowania lasów i polskiej administracji leśnej. Były to czasy bardzo trudne, związane z kradzieżami drewna, efektami uwłaszczenia, represjami na administracji leśnej, obciążeniem lasów rządowych różnymi formami służebności rzeczowych lub świadczeniowych. – Choć powstanie styczniowe trwało tylko 15 miesięcy to dla gospodarki i administracji leśnej było jednym z najgorszych okresów. Szykanowanie i aresztowania administracji leśnej było na porządku dziennym, choć niewielka jej część wzięła udział w tym zrywie. Represje ze strony władz zaborczych trwały do 1915 roku, czyli do czasu wejścia wojsk austro-węgierskich – dodaje Piotr Kacprzak.
Wśród leśników dyrekcji radomskiej można też znaleźć potomków dowódców powstania styczniowego. Pułkownik Dionizy Czachowski, jeden z najwybitniejszych dowódców powstania to pradziadek emerytowanego nadleśniczego Nadleśnictwa Dobieszyn Jana Chryzostoma Czachowskiego. Zginął on 6 listopada 1863 r. w bitwie z Rosjanami pod Jaworem Soleckim (teren w zasięgu terytorialnym RDLP w Radomiu, Nadleśnictwa Zwoleń).
