Jemioła jako zagrożenie drzewostanów Puszczy Kozienickiej

W biurze Nadleśnictwa Kozienice wielu zaproszonych gości dzień św. Walentego spędziło... rozmawiając o jemiole. Spotkanie, prowadzone przez dr hab. Romana Wójcika (kierownika Katedry Urządzania Lasu, Dendrometrii i Ekonomiki Leśnictwa SGGW w Warszawie), poświęcone było zagrożeniom związanym z opanowywaniem drzewostanów sosnowych przez tego półpasożyta.
20.02.2020 | Artur Mazur, Nadleśnictwo Kozienice

W biurze Nadleśnictwa Kozienice wielu zaproszonych gości dzień św. Walentego spędziło... rozmawiając o jemiole. Spotkanie, prowadzone przez dr hab. Romana Wójcika (kierownika Katedry Urządzania Lasu, Dendrometrii i Ekonomiki Leśnictwa SGGW w Warszawie), poświęcone było zagrożeniom związanym z opanowywaniem drzewostanów sosnowych przez tego półpasożyta.

W spotkaniu udział wzięli leśnicy z Nadleśnictwa Kozienice i RDLP w Radomiu na czele z dyrektorem, Andrzejem Matysiakiem, a także przedstawiciele instytucji samorządowych, Zespołu Parków Krajobrazowych i lokalne media. 

W Polsce istnieją trzy gatunki jemioły: jemioła zwyczajna (występuje głównie na drzewach liściastych – topole, wierzby, brzozy, graby, lipy, robinie, kasztanowce, drzewa owocowe); jemioła jodłowa (występuje wyłącznie na jodłach); jemioła rozpierzchła (występuje tylko na sosnach i świerkach).

Celem spotkania było zapoznanie uczestników z zagrożeniami drzewostanów wynikającymi z ekspansji jemioły na podstawie przeprowadzonych przez SGGW w ubiegłym roku inwentaryzacji. Rozpoczęto od scharakteryzowania poszczególnych gatunków jemioły i ich cech botanicznych, a także przyczyn rozprzestrzeniania się jemioły, zwłaszcza w kontekście zachodzących zmian klimatycznych. Przeanalizowano mechanizmy fizjologiczne półpasożyta i sposoby jego rozprzestrzeniania się, wskazano organizmy antagonistyczne w stosunku do jemioły oraz możliwości wykorzystywania owoców i ziela jemioły.

Zostały także skomentowane wyniki inwentaryzacji jemioły przeprowadzonej w sierpniu 2019 roku w Lasach Państwowych oraz przedstawione dostępne metody jej zwalczania.

Zasadnicza część spotkania dotyczyła pracy badawczej – inwentaryzacji jemioły w Nadleśnictwie Kozienice wykonywanej pod kierownictwem dr Wójcika przez studentów SGGW. Celem pracy była ocena występowania jemioły pospolitej na sośnie zwyczajnej na terenie obrębu leśnego Kozienice, analiza otrzymanych wyników w aspektach zależności od szeregu cech drzew i drzewostanów.

Jemioła była analizowana pod względem:

  • występowania lub braku występowania na poszczególnych osobnikach,
  • umiejscowienia i udziału procentowego w obrębie korony 
  • ilości egzemplarzy.

Do badań założono siatkę powierzchni próbnych w drzewostanach sosnowych II-VII i starszych klas wieku, na których zainwentaryzowano 1500 drzew.

Stwierdzono:
- 31% udział drzew porażonych przez jemiołę,
- 16% średni udział jemioły w koronach drzew porażonych,
- 26% średni ubytek aparatu asymilacyjnego.


Najwyższy, 67% udział porażonych drzew, wystąpił na siedliskach boru wilgotnego, zaś najmniejszy (13%) - na siedlisku boru świeżego.
Najwyższy udział (52%) porażonych drzew wystąpił w najstarszych drzewostanach (VII klasa wieku), a najbardziej opanowane przez jemiołę były drzewa w tzw. I klasie Krafta (47%). Największy ich udział wystąpił w III kl. bonitacji (60%). Najczęściej były opanowane drzewa o koronach parasolowatych lub rozpieracze (50%), w drzewostanach silnie przerzedzonych z dużym ubytkiem aparatu asymilacyjnego. Spośród drzew porażonych największy udział miały drzewa z sześcioma i więcej egzemplarzami jemioły w koronach.


W podsumowaniu prezentacji dr Wójcik zwrócił uwagę na pogarszanie się stanu zdrowotnego drzewostanów ze względu na opanowanie przez jemiołę, które stało się nowym wyzwaniem. Jemioła może bowiem wpływać na zmiany gospodarowania lasami, wywołać konieczność zmian planowania urządzeniowego i potrzebę szybkich działań mających zapobiec ekspansji jemioły. Na pewno niezbędne będzie prowadzenie badań monitoringowych.

W końcowych wystąpieniach dyrektor RDLP i nadleśniczy Nadleśnictwa Kozienice podkreślili wagę problemu pogarszania się stanu zdrowotnego drzewostanów w obliczu aktualnych zmian klimatycznych, w tym ekspansji jemioły. Oprócz aspektu doskonalenia wiedzy gospodarczej szkolenie miało również na celu zwrócenie uwagi lokalnej społeczności na problemy pogarszania się stanu sanitarnego lasu.