Pracowite gryzonie miały swój dzień
W przyrodzie jest wiele pracowitych gatunków zwierząt. Oprócz pszczół czy mrówek pilnymi leśnymi stworzeniami są także bobry. Warto poznać kilka ciekawostek z życia największych krajowych gryzoni, tym bardziej, że 7 kwietnia obchodzone jest ich święto.
Zdolności inżynieryjno-melioracyjne bobrów przypominają wiele ludzkich zawodów. Bóbr to jednocześnie drwal, inspektor, architekt, kamieniarz i hydrotechnik. Poprzez budowanie tam, żeremi i kanałów tworzy coś w rodzaju samo utrzymujących się „gospodarstw". Bóbr jest jednym z niewielu gatunków zwierząt, które potrafią przystosowywać środowisko do własnych potrzeb. Działalność bobrów może przywracać właściwe stosunki wodne, utrzymywać i zwiększać różnorodność biologiczną, ograniczać erozję czy zwiększać tempo samooczyszczania się wód. Miejsca zamieszkałe przez bobry są atrakcyjne dla człowieka pod względem estetycznym, rekreacyjnym i edukacyjnym.
Tamy bobrowe zbudowane są z podobnych materiałów co żeremia, z lokalnie dostępnego materiału: gałęzi, mułu, darni lub w całości z kamieni. Bobry budują tamy całymi rodzinami, niektóre osobniki ścinają drzewa i oddzielają gałęzie, podczas gdy w tym samym czasie inne przytwierdzają dostarczony materiał budulcowy do dna i brzegu cieku.
Tamy są bardzo szczelne, wszelkie uszkodzenia są szybko i sprawnie naprawiane. W ten sposób powstaje specyficzny zbiornik wodny określany mianem „stawu bobrowego", który w zależności od ukształtowania terenu i wysokości skarp cieku może zajmować powierzchnię nawet kilku hektarów. Zbiorniki te mogą magazynować znaczne ilości wody, nawet do 200 tys. m3.
Na terenach podmokłych, bagiennych oraz na zbiornikach i ciekach wodnych o niskich brzegach bobry budują natomiast żeremia, do których budowy gryzoń ten wykorzystuje ścięte przez siebie gałęzie, kamienie, żwir, mech, trawy oraz muł. Najczęściej położone jest ono w najbardziej niedostępnym zakątku zbiornika. Wejście do komory mieszkalnej żeremia, podobnie, jak w przypadku nor, znajduje się pod wodą.
Na wykonaną komorę nakładane są gałęzie, muł i inne materiały. Żeremie składa się z korytarza, przedsionka i suchej komory mieszkalnej wyścielonej ostróżynami z drewna, kory i trawy. Wokół żeremia budowane są liczne podwodne kanały, których łączna długość w obrębie jednego stanowiska może sięgać 420 m.
Od wiosny do jesieni bobry znaczą zajmowane terytorium strojem bobrowym. „Strój bobrowy" (kastoreum) jest wydzieliną gruczołów płciowych o silnym zapachu piżma. Wzbudza on w rodzinie poczucie pewności siebie i odstrasza intruzów. Bobry składają kastoreum na kilku lub kilkudziesięciu kopczykach o wysokości około 10 cm. Dawniej strój bobrowy wykorzystywano do produkcji „kastoreum"- proszku, z którego wytwarzano pachnidła.
Już w XI wieku król Bolesław Chrobry zakazał polowań na bobry na podległych mu terenach łowieckich. Ustanowił nawet urząd stanu bobrowniczego, którego głównym zadaniem była opieka nad bobrami.
Tworzone przez bobry zbiorniki wodne sprzyjają podniesieniu temperatury wody latem. W wodzie o zwiększonej temperaturze oraz zawartości związków azotu i fosforu licznie występuje plankton roślinny i zwierzęcy.
Obfitość cząstek organicznych oraz zwolnienie prądu sprzyja rozwojowi wielu gatunków bezkręgowców charakterystycznych dla wód stojących. Są to m.in. widelnice, jętki, muchówki, chruściki, skorupiaki i inne. Te z kolei stanowią pożywienie dla wielu gatunków ryb, płazów, gadów i ptaków.
Stawy bobrowe mają ogromne znaczenie również dla wielu gatunków ptaków. Ekosystem stawu bobrowego jest dla wiele ptaków wodno-błotnych ważnym miejscem w sezonie lęgowym, spoczynkowym i migracyjnym. Dogodne miejsca na założenie gniazd sprawiają, że wyprowadzanych jest więcej młodych. Bogatą bazę pokarmową (roślinną i zwierzęcą) oraz małą retencję wykorzystują m.in. kaczki (np. cyraneczka, krzyżówka, świstun, gągoł), ptaki brodzące (żuraw, czapla, bocian biały i czarny), łabędź, zimorodek a nawet rybołów.
W większości krajów europejskich gatunek ten podlega ochronie na podstawie dwóch aktów prawnych – Konwencja Berneńska oraz dyrektywa siedliskowa do obszarów Natura 2000. W Polsce bóbr jest objęty ochroną od 1952 r., a w 2001 r. ustalono, że forma ochrony dla bobrów, jest formą ochrony częściowej.
