O wierzbie słów kilka

21 marca witamy wiosnę. 21 marca to także Międzynarodowy Dzień Lasów. W tym dniu zdecydowanie warto wybrać się na spacer, by podziwiać budzącą się do życia przyrodę. Warto również pamiętać o wyjątkowych drzewach - wierzbach, które w tym dniu również obchodzą swoje święto.
21.03.2023

21 marca witamy wiosnę. 21 marca to także Międzynarodowy Dzień Lasów. W tym dniu zdecydowanie warto wybrać się na spacer, by podziwiać budzącą się do życia przyrodę. Warto również pamiętać o wyjątkowych drzewach - wierzbach, które w tym dniu również obchodzą swoje święto.

Wierzba uważana jest za najbardziej „polskie drzewo”

W Polsce obecnych jest 28 gatunków wierzby, najczęściej spotykane to wierzba biała, krucha i wiciowa. Wierzba na stałe wpisała się w charakterystyczny wiejski krajobraz. Wszystko dlatego, że drzewa te były sadzone wzdłuż dróg, na polach i miedzach, a jako że bardzo lubią siedliska wilgotne, rosły nad brzegami rzek czy stawów.

Czy wierzby nadal mają się dobrze?

Niestety, obecnie drzewa te znikają z krajobrazu. Brzegi rzek, przy których rosły łęgi wierzbowo-topolowe są regulowane i utwardzane. Mechanizacja rolnictwa przyczyniła się do wycinania wierzb, w tym tych przydrożnych. W konsekwencji spada bioróżnorodność. Wierzby są znakomitym siedliskiem dla wielu gatunków zwierząt. W głowach wierzb tworzą się liczne pęknięcia, dziuple oraz szczeliny, dające schronienie i miejsca lęgowe dla ponad 100 gatunków ptaków. W gałęziach tych drzew gniazdują mazurki, sikory, pliszki ale także kraski czy dudki. W wierzbowych pniach znajdują schronienie także zające, jeże i liczne gryzonie, a w spróchniałym drewnie chętnie spędzają zimę padalce. Korzyści z występowania tych drzew czerpią również zapylacze. Dość wcześnie kwitnące wierzby stanowią źródło pożywienia między innymi dla pszczół i trzmieli.

Wierzba i jej wpływ na zasoby wodne

Wierzby są cenne dla przyrody na wielu płaszczyznach. Rosnące nad brzegami rzek umacniają je, regulują poziom wody a także oczyszczają wodę i glebę. Całe łęgi wierzb były naturalną zaporą rzek w czasie powodzi, zatrzymywały również płynącą nimi krę podczas wiosennych roztopów. Drzewa te cechują się wysokimi właściwościami absorpcyjnymi, są bardzo efektywne w wychwytywaniu z gleby i wody metali ciężkich i toksycznych związków. Ich korzenie wychwytują nawet 80 % zanieczyszczeń, mogą więc świetnie sprawdzać się w rekultywacji wód i gruntów. Właściwości te są wykorzystywane w roślinnych oczyszczalniach ścieków.

Gruszki na wierzbie, obiecanki-cacanki! Czy jednak rzeczywiście wierzba nie może zaowocować gruszkami? Okazuje się, że może! Wierzby, które rodzą gruszki znaleźć można w Szczawnicy nad Dunajcem oraz w arboretum w Kórniku. Nie jest to jednak zjawisko naturalne, drzewa te są wyhodowaną przez człowieka, genetyczną mieszanką wierzby i gruszy. Owoce na nich rosnące są dość małe i nie nadają się do jedzenia, ich smak przypomina ponoć smak kory. Czyli jednak gruszki na wierzbie…

Biomasa

Gałęzie wierzby wykorzystuje się też współcześnie jako biomasę, powstają całe plantacje krzewiastej odmiany wierzby wiciowej tzw. wierzby energetycznej. Wykorzystuje się ją w instalacjach produkujących energię cieplną i elektryczną. Pozyskiwana w ten sposób energia jest czystsza, niż energia pochodząca z węgla, nie generuje tak wielu szkodliwych substancji i bazuje na szybko odtwarzającym się, naturalnym paliwie.

Dawne wierzenia

W kulturze ludowej wierzbę postrzega się jako drzewo magiczne, przywołujące szczęście, płodność, zdrowie i siły witalne. Szybkie odrastanie ogłowionych wierzb sprawiło, że drzewa te były uznawane za symbol odradzającego się życia. Stąd też kojarzone są ze Świętami Wielkanocnymi. Z wierzbowych gałązek powstają palmy święcone w Niedzielę Palmową. Natomiast wierzbowe rózgi wykorzystywane były kiedyś podczas tradycyjnego śmigusa – w Poniedziałek Wielkanocny. Chłopcy uderzali nimi panny co miało wypędzić zimową ospałość, zapewnić zdrowie, szczęście, a przede wszystkim płodność. Fragmenty wierzbowych gałązek z palmy wielkanocnej wkładane były w skiby ziemi na polu, aby zapewnić urodzaj i chronić plony przed gradobiciem. Natomiast w sadach uderzano drzewa witkami wierzbowymi aby dobrze rodziły.

Wierzba ma ogromne znaczenie dla przyrody i kultury polskiej. Warto ją chronić i pamiętać o niej nie tylko w czasie jej święta.