O trudach życia na wydmie

Życie na wydmie nie należy do najłatwiejszych. To właśnie tam można obserwować determinację, z jaką roślinność próbuje opanować każdy, nawet najbardziej niegościnny skrawek podłoża, inicjując mozolną ewolucję - zauważa Grzegorz Okołów w najnowszych „Echach Leśnych”.
03.11.2016 | Grzegorz Okołów

Życie na wydmie nie należy do najłatwiejszych. To właśnie tam można obserwować determinację, z jaką roślinność próbuje opanować każdy, nawet najbardziej niegościnny skrawek podłoża, inicjując mozolną ewolucję - zauważa Grzegorz Okołów w najnowszych „Echach Leśnych”.

W „Twardym życiu na wydmie” Grzegorz Okołów opisuje jak rośliny sobie radzą na takich piaszczystych skrawkach gruntu. Pierwsze z nich zatrzymują odrobiny substancji organicznych, dających początek glebie, dzięki czemu skład gatunkowy staje się coraz bogatszy i zróżnicowany – wyjaśnia autor.

Na wydmie, nawet tej najmniejszej, panują bardzo specyficzne warunki. Piasek nagrzewa się, a temperatura na powierzchni w słoneczny dzień może dochodzić do 50 st. C. Nie każdy organizm to wytrzyma – te żyjące tutaj są przystosowane do życia w tak ciężkich warunkach. Dotyczy to zwłaszcza roślin, które nie maja możliwości ukrycia się ani przemieszczenia.

Odkryte wydmy, będące miejscem życia całej grupy organizmów roślinnych i zwierzęcych, wzbogacają różnorodność gatunkową obszarów leśnych. Porastające je murawy napiaskowe to, dla Unii Europejskiej, priorytetowe siedliska wymagające ochrony. Zazwyczaj są zbiorowiskami przejściowymi, dla zachowania tych najcenniejszych niezbędne mogą być zabiegi czynnej ochrony, utrzymującej ich „otwarty” charakter.

Królową wydm jest bez wątpienia szczotlicha siwa. Jej sztywne i pokryte woskiem liście utrudniają parowanie, natomiast bardzo rozległy system korzeniowy potrafi wychwycić z gleby każdą odrobinę wilgoci. Dodatkowo roślina znosi częściowe zasypywanie przez piach – można przeczytać w   „Echach Leśnych”.

Co się dzieje, kiedy piasek jest już trochę stabilny? W tekście autor wyjaśnia, że na skraju wydm wytwarza się już niewielka warstwa lepszej gleby z o wiele bogatszym życiem. W takich warunkach mogą pojawiać się pierwsze mchy, m.in tworzący zwarte płaty płonnik włosisty.

Na ustabilizowanej glebie pojawiają się także porosty. Najbardziej typowymi są chrobotki, na czele z chrobotkiem reniferowym i płucnicą islandzką. W czasie posuchy są kruche i łamliwe, po deszczu stają się miękkie i elastyczne. Pojawia się też wiele roślin wieloletnich – bylin. Jedną z najbarwniejszych jest jastrzębiec kosmaczek o żółtych kwiatach, których najwięcej jest na wiosnę.

Jak zauważa Grzegorz Okołów, im starsza wydma, tym wachlarz gatunków, które tam rosną jest szerszy. Zaczynają rosnąć trawy – kostrzewa piaskowa i strzęplica sina. Pojawia się jasieniec piaskowy oraz macierzanka piaskowa - niewielka krzewinka – wylicza autor.

Cały tekst „Twarde życie na wydmie" w „Echach Leśnych”.

Czasami pojawiają się darnie goździka piaskowego, rośliny osiągającej 20-40 cm wysokości i tworzącej skupiska liczące do kilkudziesięciu osobników. Jej intensywnie pachnące kwiaty wabią owady.

Suche murawy, porastające wydmy różnią się składem gatunkowym w zależności od zasobności piasku i położenia geograficznego. Nie są jednak wieczne, gdyż w miarę upływu czasu pojawiają się na niej siewki drzew. Rozwijające się młode sosny, o ile tylko nie zostaną zniszczone, powoli przekształcają murawę w zbiorowisko leśne. Zazwyczaj tworzy się tu bór świeży, a w najbardziej ubogich miejscach bór suchy. Las – najbardziej ekspansywne zbiorowisko roślinne naszego klimatu - ponownie obejmuje teren we władanie. Murawa może zostać także opanowana przez ekspansywną robinię akacjową.

Największym zagrożeniem - jak zauważa Grzegorz Okołów - dla delikatnych zbiorowisk wydmowych jest człowiek, uznając, że to idealne miejsce na rajdy motocyklami lub quadami.