Nowe przepusty w lasach są przyjazne dla zwierząt wodnych
W ramach programu przystosowania lasów do zmian klimatu budowane są nie tylko zbiorniki retencyjne, ale także przebudowywane już te istniejące elementy, m.in. przepusty, które są także korytarzami ekologicznymi.
Właśnie taka przebudowa odbyła się w katowickim Nadleśnictwie Sucha. Wymiana lub przebudowa przepustów jest jednym z działań podejmowanych przez leśników w projektach adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – małej retencji oraz przeciwdziałania erozji wodnej. Nowe obiekty powstają przede wszystkim w górach, ale część również na terenach nizinnych.
Co wspólnego mają przepusty z działaniami adaptacyjnymi? Zmiany klimatu powodują, że nie tylko miejska, ale także budowana w lesie infrastruktura musi być starannie zaplanowana. W przypadku przepustów oznacza to, że przy ich projektowaniu należy tak obliczyć parametry techniczne, aby obiekty były przygotowane na deszcze nawalne lub obfite roztopy i nie uległy zniszczeniu podczas gwałtownych wezbrań.
Dlatego w lasach wymienia się stare, wąskie przepusty rurowe lub okularowe na przepusty łukowe lub prostokątne o szerokim przekroju, które nie stwarzają problemów w eksploatacji i nie zatykają się. Zwykle wykonuje się je z blachy falistej, tworzyw sztucznych lub kamienia. Ale oprócz aspektów praktycznych duże znaczenie mają także te środowiskowe.
Najbardziej przyjaznym przyrodniczo rozwiązaniem jest konstrukcja przepustu tzw. otwartego, czyli zachowującego naturalne dno potoku. W ten sposób umożliwia się transport rumoszu skalnego i drzewnego (odłamków skał, piasku, drewna, zawiesin). Drobne frakcje rumoszu drzewnego dostarczają do rzek i potoków materię organiczną, większe – odpowiadają za tworzenie mikrosiedlisk. Obecne w ciekach górskich drewno ogranicza też niszczącą siłę wezbranej wody. Z kolei przemieszczanie materiału skalnego wraz z procesami erozji i akumulacji odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu przez rzeki rzeźby krajobrazu.
Przepusty o szerokim świetle, z naturalnym lub odtworzonym dnem to także korytarze ekologiczne dla zwierząt. Powinny przez cały czas pozostawać drożne i nie stanowić bariery poprzecznej na potoku czy rzece, która mogłaby okazać się przeszkodą dla migracji ryb i innych organizmów wodnych. W dnie wielu przepustów można dostrzec kamienie lub metalowe kratownice umożliwiające osadzanie się rumoszu rzecznego niesionego przez wodę i odtwarzanie się tym sposobem naturalnego dna, co sprzyja przemieszczaniu się zwierząt wodnych, nieraz trudnych do wypatrzenia gołym okiem.
Przebudowa przepustów wraz z rozbiórkami i przebudową innych obiektów takich jak progi, stopnie, jazy czy tamy, które są realizowane w projektach adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu, fachowo nazywa się przywracaniem ciągłości ekologicznej cieków – lub biologicznej, jeśli mamy na myśli tylko organizmy żywe. Najłatwiejszym do zaobserwowania efektem tych działań jest przesuwanie się zasięgów występowania ryb i minogów, które po likwidacji takich barier można spotkać w wyższych partiach rzek lub potoków.
Na mniejszych ciekach, jako formy przeprawy, lepiej sprawdzają się także wykonane z drewna i kamieni brody, których część zawsze powinna znajdować się nieco poniżej powierzchni wody, natomiast na większych rzekach – mosty lub duże przepusty o szerokim świetle.
