Krzemionki Opatowskie na prestiżowej liście UNESCO

Prehistoryczne tereny górnictwa krzemienia wraz z fragmentami lasu Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski (RDLP w Radomiu) 6 lipca wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Krzemionki Opatowskie są największym i najlepiej zachowanym tego typu obiektem na świecie.
09.07.2019 | Edyta Nowicka, rzecznik prasowy RDLP w Radomiu

Prehistoryczne tereny górnictwa krzemienia wraz z fragmentami lasu Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski (RDLP w Radomiu) 6 lipca wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Krzemionki Opatowskie są największym i najlepiej zachowanym tego typu obiektem na świecie.

Region ten obejmuje kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach, „Borownię" i „Koryciznę" oraz neolityczną osadę na wzgórzu „Gawroniec" w Ćmielowie.

Obiekt znalazł się wśród 35. proponowanych do wpisu, był jedynym z Polski (jest 16. obiektem z Polski). Leśnicy poparli wpis już w 2014 r., a następnie aktywnie brali udział w spotkaniach z ekspertami z Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych ICOMOS oraz konsultacjach oceniających wniosek o wpis.

O wpisaniu na listę także na stronie Polskiego Komitetu ds. UNESCO

Unikatowość prehistorycznych kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach związana jest z wielkością tego obiektu, dobrze widocznym krajobrazem pokopalnianym na dużej przestrzeni oraz znakomicie  zachowaną architekturą podziemi sprzed około 5 tys. lat, zwłaszcza zaś nieznanej z innych tego typu obiektów na świecie podziemnej struktury kopalń komorowych z licznymi śladami prowadzonej tutaj precyzyjnie gospodarki górniczej.

Zespół kopalń krzemionkowskich jest znakomitym przykładem prehistorycznej myśli technicznej oraz pomnikiem wielkiego wysiłku minionych pokoleń. Kopalnie zostały odkryte w 1922 r. przez urodzonego w Ostrowcu geologa prof. Jan Samsonowicza. To największy i najlepiej zachowany obiekt tego typu na świecie.

Leśnicy nadal będą brali udział w pracach nad powstawaniem oraz realizacją Planu Zarządzania obiektem. Działania te są koordynowane przez Narodowy Instytut Dziedzictwa oraz Muzeum Archeologiczne i Rezerwat w Krzemionkach. Ważnym elementem będą też działania związane z udostępnieniem turystycznym tego terenu w sposób zapewniający zachowanie walorów przyrodniczych i kulturowych.

Teren obiektu znajdujący się w zarządzie Lasów Państwowych objęty jest ochroną jako rezerwat przyrody Krzemionki Opatowskie. Został utworzony w 1995 r. w celu ochrony pradziejowych pól górniczych, kopalń krzemienia pasiastego z okresu neolitu, epoki kamienia oraz porastającej je roślinności. Jego łączna powierzchnia wynosi ponad 378  ha, w tym w zarządzie Nadleśnictwa Ostrowiec Świętokrzyski znajduje się ok. 150 ha.

Pod względem przyrodniczym w rezerwacie można obserwować ciekawy przykład rozwoju szaty roślinnej poddanej przed tysiącami lat silnej antropopresji, jest to przykład wtórnej sukcesji roślinności na pradawnych polach górniczych. Występuje tu wiele gatunków chronionych oraz rzadkich związanych z siedliskami zasobnymi w węglan wapna oraz zbiorowiskami roślinności ciepłolubnej.

Zinwentaryzowano tam m.in. wawrzynka główkowatego, wiśnię karłowatą, zawilca wielkokwiatowego, pluskwicę europejską, goryczkę krzyżową, lilię złotogłów, pierwiosnka lekarskiego, dziewięćsiła bezłodygowego, orlika pospolitego czy obuwika pospolitego. Szczególnymi działaniami zgodnie z zapisami planu ochrony rezerwatu objęte jest siedlisko świetlistej dąbrowy.

Na terenie innego radomskiego nadleśnictwa znajduje się kolejne miejsce związane z wydobyciem i obróbką krzemieni, tym razem czekoladowych. W leśnej szkółce w Orońsku (Nadleśnictwo Radom) jest stanowisko archeologiczne, będące częścią „kopalni orońskich” – punktów eksploatacji krzemienia w Orońsku, Guzowie i Chronowie. Pierwsze informacje o nich pochodziły z lat 20. XX wieku od archeologa Stefana Krukowskiego.

Od kilku lat prace badawcze prowadzą tam naukowcy pod kierunkiem Katarzyny Kerneder-Gubały z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Badania w Orońsku to część projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki „Wydobywanie i przetwórstwo krzemienia czekoladowego w północno-zachodniej strefie jego złóż w oparciu o nieinwazyjne i sondażowe badania archeologiczne i geofizyczne”. Badania odbywają się we współpracy z lokalną społecznością, w tym leśnikami z Nadleśnictwa Radom.