Grzyb jak UFO

Przedstawiamy gwiazdosza frędzelkowanego Geastrum fimbriatum o bardzo charakterystycznej budowie owocników. Przypominają one pozaziemski obiekt latający.
22.08.2016 | Agnieszka Laskowska-Ginszt, Nadleśnictwo Hajnówka

Przedstawiamy gwiazdosza frędzelkowanego Geastrum fimbriatum o bardzo charakterystycznej budowie owocników. Przypominają one pozaziemski obiekt latający.

Niedojrzałe owocniki do połowy ukryte są w ziemi i zanim zaczną się otwierać na szczycie, wyglądają jak cebulki. W miarę dojrzewania zewnętrzna warstwa pęka promienisto od szczytu na trójkątne płaty, które odchylają się od osi i odsłaniają warstwę wewnętrzną uwalniająca zarodniki przez szczytowy otwór.

Gwiazdosze są bardzo łatwe do rozpoznania w terenie, ale z racji rzadkości ich występowania, w literaturze mało jest informacji na temat ich obserwacji. Wśród gwiazdoszy Geastrum fimbriatum to gatunek najczęściej spotykany.

Do 2014 r. gwiazdosz frędzelkowany objęty był ochroną gatunkową. Obecnie znajduje się na czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych w Polsce ze statusem „R - rzadki".

Sezon grzybowy w pełni – może uda się komuś zaobserwować tego ciekawego i rzadkiego grzyba, ale pożytku kulinarnego z niego nie będzie - jest niejadalny.

Wspomniany gwiazdosz frędzelkowany z Nadleśnictwa Hajnówka, to nie jedyny wyjątkowy okaz gwiazdoszowatych (Geastraceae). W sąsiednim Nadleśnictwie Browsk zaobserwowano innego reprezentanta tej rodziny - gwiazdosza potrójnego (Geastrum triplex, Jungh.). Rośnie on na glebie bogatej w próchnicę w zaroślach i lasach liściastych, przeważnie w miejscach zacienionych.

Gwiazdosz potrójny, podobnie jak gwiazdosz frędzelkowany, od 2014 r. jest objęty ochroną gatunkową, ale już nie jest wpisany na listę gatunków chronionych. Opisywany grzyb znajduje się jednak na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, ma  tzw. status E – gatunek wymierający.

Specyfiką tej rodziny jest to, że młode osobniki w niczym nie przypominają w wyglądzie klasycznego grzyba. Są za to podobne do „jaja", o charakterystycznym, cebulowatym kształcie i średnicy 3-5 cm. Powierzchnia owocnika jest jasnobrązowa, z wiekiem ciemniejąca, niekiedy nieco zaróżowiona. Pseudojajo  jest częściowo zagłębione w ziemi. Gdy dojrzewa, okrywa zewnętrzna pęka do połowy i dzieli się na od pięciu do ośmiu ramion, które gwiazdkowato się rozchylają. Tak rozwinięte owocniki osiągają średnicę nawet do 18 cm. Wewnętrzna strona ramion jest gładka, jasno lub ciemnobrązowa, czasami z czerwonawym odcieniem, zazwyczaj w różny sposób popękana. W czasie, gdy pęka warstwa zewnętrzna, rozpada się też warstwa mięsista. Jej brzegi odrywają się od warstwy włóknistej i tworzą szyjkowaty kołnierz otaczający warstwę wewnętrzną. Czasami kołnierz ten pozostaje tylko w postaci krążka.