Cis wciąż jest chroniony, ale już nie zagrożony wyginięciem
W aż 15 spośród 17 regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych uczestniczyła w programie ochrony cisa pospolitego. Dzięki działalności LP nie jest on już gatunkiem zagrożonym wyginięciem, jednak nadal znajduje się pod częściową ochroną gatunkową.
W programie ochrony tego gatunku biorą udział m.in. nadleśnictwa z terenu łódzkiej dyrekcji. Jednym z nich jest Nadleśnictwo Poddębice, gdzie w dwóch miejscach, ostatnio posadzono 900 sadzonego tego cennego gatunku. RDLP w Łodzi rozpoczęła w 2016 r. Regionalny Program Restytucji Cisa przewidziany na lata 2016 – 2030. W programie restytucji cisa biorą udział wszystkie nadleśnictwa wchodzące w skład łódzkiej dyrekcji LP.
Należy wyjaśnić, że to nie jest jedyny program ochrony cisa prowadzony przez Lasy Państwowe. Działania ochrony i restytucji cisa pospolitego (Taxus baccata) rozpoczęły się w Lasach Państwowych w 2006 r., a jego początek poprzedziła inwentaryzacja gatunku w lasach. Spis stanowisk przeprowadzili specjaliści z Leśnego Banku Genów w Kostrzycy, miał on na celu poznanie bazy nasiennej gatunku.
Cis był pierwszym gatunkiem objętym ochroną prawną. Już w 1423 r. król Władysław Jagiełło docenił jego wartość. Choć w tamtych czasach chodziło raczej o wykorzystanie drewna cisowego. Robiono z niego łuki, kusze, stosowano w ciesielstwie i meblarstwie. Szybko stawał się gatunkiem rzadkim.
Początkowo wytypowano 36 populacji, z których możliwa była restytucja w najbliższych im miejscach. Następnie, po uzyskaniu odpowiednich zgód z RDOŚ, rozpoczynano zbiór nasion.
Warto wyjaśnić, że proces przygotowania nasion do kiełkowania jest długotrwały, gdyż nasiona tego gatunku cechuje głęboki spoczynek. Dopiero po trzech, czterech latach sadzonki są na tyle odporne, że można je sadzić w lesie.
W ramach programu prowadzona jest głównie ochrona ex-situ, czyli poza miejscem występowania. Działania te są prowadzone w 15 regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych. Prace w ramach projektu były finansowane z funduszu leśnego, czyli środków własnych LP. Część dofinansowania stanowiły środki pozyskane z UE, WFOŚiGW oraz NFOŚiGW.
Dzięki działaniom Lasów Państwowych znacznie zwiększyła się populacja cisa w lasach. Tylko w latach 2006-2018 założono 250 ha upraw zachowawczych, gdzie wprowadzono ok. 600 tys. sadzonek tego gatunku. Uprawy założono w lasach regionalnych dyrekcji - Białystok, Gdańsk, Katowice, Kraków, Krosno, Piła, Poznań, Szczecin, Szczecinek, Toruń, Wrocław, Łódź i Zielona Góra.
W ramach restytucji tworzone są również plantacje nasienne, które będą w przyszłości wykorzystywane w prowadzeniu dalszej odbudowy tego gatunku. Powstawanie takich plantacji zapoczątkowało Arboretum w Sycowie na terenie RDLP w Poznaniu, gdzie od 2008 do 2018 r. wyprodukowano i posadzono w lasach aż 144 tys. sadzonek. Młode krzewy posadzono w 37 nadleśnictwach z pięciu regionalnych dyrekcji LP.
Tam, gdzie jest to możliwe prowadzona jest czynna ochrona in-situ, czyli w naturalnym miejscu występowania. Właśnie w ten sposób chroniony jest cis w Nadleśnictwie Kołaczyce krośnieńskiej dyrekcji LP (w ramach projektu „Czynna ochrona cisa na obszarach Natura 2000”). W rezerwacie „Kretówki” usunięto drzewa, które zacieniały cisa, co miało negatywny wpływ na jego kondycję.
Działania w ramach ochrony in situ prowadzone były również w lasach innych dyrekcji – katowickiej, gdańskiej, radomskiej oraz szczecińskiej.
