Historia leśnego munduru

Mundur leśnika jest raczej słabo znany, bo w zasadzie ludzie rzadko mają okazję widywać leśników w wyjściowym mundurze. Kiedyś warszawskie Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło badanie rozpoznawalności munduru leśnika. Ankieterzy pokazali zdjęcie leśnika w mundurze wyjściowym:

I zadawali pytanie: „Z funkcjonariuszem jakiej służby kojarzy się Panu/Pani ten mundur?” Ludzie rozpoznający zielony mundur określali je w 21-22% jako mundury celników, służby granicznej i leśników. 12% ankietowanych mówiło, że to żołnierz, ok. 7%, że policjant, a niecałe 15% nie umiało odpowiedzieć precyzyjnie na pytanie. Jasne jest zatem, że tylko ok. 22% ludzi zna mundur leśnika.

Przywilej noszenia munduru jest wyrazem dowartościowania zawodu leśnika. Mundur leśnika to jego strój służbowy, wyróżnik ważnej społecznie roli i symbol zawodowej dumy. W zasadzie każdy mundur kojarzy się zwykle militarnie, bo jak czytamy w słowniku:

„Mundur wojskowy – charakterystyczny jednolity dla danej formacji wojskowej ubiór żołnierza. W języku polskim określenie to pojawiło się w XVIII w. i pochodzi z języka francuskiego – la monture lub niemieckiego – die Montur.”

My, leśnicy, nosimy go z dumą i tak jak wojskowi dbamy o to, by munduru nigdy nie splamić i dbać o jego, a tym samym o swój honor. Wszyscy „borowi” o tym doskonale wiedzą i śpiewają hymn leśników: „Ich mundur zielony, rycerska postawa, jak grom uderzenie prawicy, zarówno im praca, przyjemność, zabawa, to maszerują leśnicy…”.

Obecnie stoimy przed pewnymi zmianami we wzorach munduru, bo na ukończeniu są prace związane z wprowadzeniem nowego rozporządzenia ministra środowiska w tej sprawie. Bo to właśnie minister środowiska określa wzorzec leśnego munduru, odznaki, dystynkcje i osoby uprawnione do jego noszenia.

Warto jednak poznać ciekawą historię leśnego munduru związaną z datą 13 grudnia. Data ta jest swoistą cezurą dziejów leśnego uniformu. Według stosowanego dawniej w Rosji starego stylu kalendarza to właśnie 13 grudnia 1819 roku ujrzał światło dzienne dekret ustanawiający polski mundur leśny. Dlaczego według rosyjskiego kalendarza?

Historia polskiego munduru leśnego sięga czasów Królestwa Polskiego (Kongresowego). Pamiętacie co to Kongresówka? Było to „kadłubowe państwo polskie”, istniejące jako część składowa Imperium Rosyjskiego. Zostało utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego. Wbrew obiegowym opiniom Królestwo Polskie było państwem suwerennym i niepodległym (do 1832 r.), posiadającym własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Uniwersytetem Warszawskim, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Imperator Rosji był jednocześnie Królem Polski i pod takim tytułem występował w Królestwie, którego symbolem była Polska Korona Cesarska.

 Mundur leśny ustanowił dekretem Aleksander I Romanow - car Rosji i król Polski, podnosząc jednocześnie status Administracji Leśnej Rządowej do rangi Królewskiego Korpusu Leśnego. Mundur ówczesnych leśników polskich wyglądał tak:

Określono wtedy wzory dystynkcji służbowych, krój oraz zieloną barwę stroju leśnika i zostało to zachowane do dziś. Od czasów Królestwa Polskiego aż po czasy nam współczesne polscy leśnicy noszą mundury z dystynkcjami i czapkami ozdobionymi haftem srebrnym, przedstawiającym liście dębowe i żołędzie. Godłem leśników od początku do dziś jest godło narodowe w postaci orła.

 Mundur XIX-wieczny był bardzo zbliżony do mundurów wojskowych okresu napoleońskiego. Pomimo faktu, że oficjalnym godłem Królestwa był czarny dwugłowy orzeł carski z polską tarczą herbową umieszczoną na jego piersiach, to godłem wojskowym pozostał Orzeł Biały. To właśnie ten orzeł znalazł się na białych guzikach mundurów oficerów leśnych oraz na ładownicach i czakach, stanowiących nakrycie głowy strzelców i strażników leśnych. Co ciekawe Imperialny Korpus Leśny w Rosji powołany został dopiero w 1837 roku, a wzorował się w organizacji i mundurach na doświadczeniu polskich leśników.

Więcej interesujących informacji  o historii munduru leśnego znajdziecie na stronie www.lesnymundur.zafriko.pl której autorem jest Leszek S. Pręcikowski.

Dziś godło i barwy narodowe wciąż towarzyszą leśnikom w niezmiennie zielonych mundurach:

Także panie w leśnych mundurach przywiązują wielką wagę do narodowego symbolu. Moja koleżanka, Ewa Wysocka z nadleśnictwa Chojna jest gorącą zwolenniczką takiej wersji damskiego krawatu do munduru:

Krawatnik jest oczywiście spięty guzikiem z orzełkiem. Leśny mundur przechodził różne metamorfozy. Bezpośrednio po zakończeniu II wojny leśnicy korzystali z mundurów z demobilu i np. w latach 50 XX wieku wyglądali tak:

Potem był czas wzorów typowo militarnych z "pagonami", gdzie mundur leśny bardzo przypominał wojskowy ale wyróżniały nas dystynkcje:

Wersja letnia i terenowa to pamiętna „olimpijka”, także zaczerpnięta z wojska:

Dzisiejsze mundury wyjściowe są rodzajem eleganckiego garnituru:

Mundur terenowy jest dziś „łaciaty” i ludzie mylą leśników z myśliwymi i wędkarzami:

Niebawem to się zmieni i mundur codzienny oraz terenowy będzie jednolicie zielony. Wprowadzona zostanie także koszula mundurowa na lato, aby nie pocić się w marynarce podczas upałów i wiele innych zmian, raczej na lepsze.

Mam nadzieję, że leśny mundur w każdej wersji (codziennej, terenowej i wyjściowej) nadal pozostanie mundurem i nie zostanie nazwany np. strojem korporacyjnym. Tradycyjne nawiązanie do munduru militarnego, jest wyróżnikiem  polskiego leśnictwa w Europie i podkreśleniem związku leśników z naszym państwem oraz ich uczuć  patriotycznych. Strój korporacyjny to określenie związane raczej ze sferą usługową, a nie z administracją państwową reprezentującą Skarb Państwa.

Ciekaw jestem Waszej znajomości leśnego munduru oraz oceny jego wyglądu i rozpoznawalności. Czekam na opinie i komentarze na zamieszczane na blogu oraz pod adresem jak niżej:

Leśniczy Jarek- leśniczy@erys.pl