Kto o tym powie uczniom, jeżeli nie my – leśnicy?

W podstawie programowej kształcenia ogólnego przedmiotu PRZYRODA (klasa IV), wśród treści kształcenia znajduje się zapis: „Uczeń rozpoznaje pospolite grzyby jadalne i trujące, opisuje znaczenie grzybów w przyrodzie i życiu człowieka.”
13.08.2017

W podstawie programowej kształcenia ogólnego przedmiotu PRZYRODA (klasa IV), wśród treści kształcenia znajduje się zapis: „Uczeń rozpoznaje pospolite grzyby jadalne i trujące, opisuje znaczenie grzybów w przyrodzie i życiu człowieka.”

Szczególnie ucieszył mnie fragment, dotyczący znaczenia grzybów w przyrodzie. Jednak na tym się moja radość skończyła. Wzięłam na warsztat podręcznik jednego z czołowych wydawnictw edukacyjnych, a tu porażka. Znaczenie grzybów w przyrodzie zawarto w jednym zdaniu: „Grzyby, rozkładając szczątki organizmów, wzbogacają glebę w składniki wykorzystywane przez rośliny.” Podczas leśnej wędrówki można zaobserwować grzyby odgrywające inną jeszcze rolę – pasożyty i symbiony. Z tego powodu, poniżej rozwinięcie tematu. Mam nadzieję, że takie uporządkowanie zachęci edukatorów i nauczycieli do rozwijanie tego tematu podczas spotkań z uczniami i innymi gośćmi lasu.

Grzyby pobierają składniki pokarmowe z różnych źródeł, z czego w dużej mierze wynika ich znaczenie w przyrodzie. Biorąc pod uwagę to kryterium wyróżniane są cztery grupy:

1) grzyby żyjące na martwej substancji organicznej – obumarłych roślinach, zwierzętach (oraz ich odchodach), grzybach, protistach (saprotrofy);

13474.jpg

Znaczenie w przyrodzie:

  • Dzięki rozkładowi martwych organizmów tworzą miejsce dla kolejnych pokoleń. Biorą udział, razem z bakteriami, w procesach gnicia i butwienia co ma ogromne znaczenie przyrodnicze – zapobiega gromadzeniu się martwych resztek (szczątków) organicznych. Dzięki nim przyroda nie zna problemu „śmieci”, działa bezodpadowo, w stałym recyklingu naturalnym.
  • Są ogniwem w łańcuchach pokarmowych.
  • Biorą udział w obiegu pierwiastków (głównie węgla) w przyrodzie.
  • Rozłożone szczątki wzbogacają glebę w składniki pokarmowe, użytkowane następnie przez rośliny.
  • Biorą udział w procesach glebotwórczych.

Leśna ciekawostka

Grzyby z tej grupy m.in. niszczą drewno; powodują wady, np. przebarwianie, pleśnienie i zgniliznę.

 

2) grzyby żyjące kosztem żywych organizmów; włączają się w przemianę materii odpowiedniego dla nich organizmu (pasożyty);

13477.jpg

Znaczenie w przyrodzie:

  • Grzyby porażają rośliny, zwierzęta, grzyby i protisty.
  • Są ogniwem w łańcuchach pokarmowych.

 Leśna ciekawostka

Grzyby powodują większość chorób zakaźnych drzew i krzewów leśnych.

 

3) grzyby pasożytujące na grzybach pasożytniczych (nadpasożyty);

Znaczenie w przyrodzie:

  • Wyniszczają grzyby, w strzępkach których się rozwijają.

Leśna ciekawostka

Leśnicy wiążą z nadpasożytnictwem nadzieje na wykorzystanie go w biologicznych metodach zwalczania grzybów powodujących choroby roślin (np. mączniaków dębów).

 

4) grzyby współżyjące z innymi organizmami na zasadach wzajemnych korzyści (symbionty).

MIKORYZA

13473.jpg

Znaczenie w przyrodzie:

  • Drzewo z mikoryzą jest na ogół lepiej odżywione i zaopatrzone w wodę od drzew pozbawionych symbiotycznego grzyba.
  • Mikoryza chroni drzewa przed infekcją przez mikroorganizmy chorobotwórcze (m.in. dzięki wytwarzaniu przez grzyby silnych antybiotyków).

 Leśna ciekawostka

Największe znaczenie ma mikoryza dla wzrostu drzewostanów na glebach ubogich w składniki pokarmowe. A więc pośrednio, grzyby mają duży udział w produkcji drewna.

 

POROSTY

13475.jpg

Znaczenie w przyrodzie:

  • Jako organizmy pionierskie zasiedlają skały i środowiska zbyt ubogie dla innych.
  • Gatunki naziemne są ważnym czynnikiem glebotwórczym.
  • Dają schronienie i są pożywieniem dla bezkręgowców.
  • Są pożywieniem kręgowców, np. saren i jeleni.
  • Niektóre ptaki wykorzystują je do budowy gniazd.
  • W gniazdach zapobiegają rozwojowi pasożytów.
  • Porosty rosnące na drzewach chronią je przed infekcjami grzybowymi.
  • Kształtują mikroklimat lasu (gromadzą wodę).

 Leśna ciekawostka

W niektórych borach porosty dominują w runie leśnym, np. w borze chrobotkowym.

Hanka

edukator@erys.pl