Zimowa Szkoła Leśna
Rekordowa liczba uczestników wzięła udział w tegorocznej Zimowej Szkole Leśnej. Spotkanie dotyczyło zagrożeń lasu oraz jego funkcji, ich przyczyny, konsekwencji i szans dla gospodarki leśnej.
W tegorocznym spotkaniu uczestniczyło ponad 330 osób. Tym razem Zimowa Szkoła, trwała od 15 do 17 marca, została podzielona na pięć bloków tematycznych.
Pierwszy z nich dotyczył przewidywanych zmian klimatu i strategii adaptacyjnych lasów – tu swoje wystąpienie miał m.in. Paweł Sałek, wiceminister środowiska i pełnomocnik rządu ds. polityki klimatycznej. Zaprezentował on założenia polityki leśnej państwa odnoszące się do zagadnień związanych ze zmianami klimatu, zwłaszcza te, które sankcjonują rolę lasów w pochłanianiu emisji.
Ocena dodatkowego pochłaniania CO2 przez lasy będzie możliwa po uruchomieniu w 2017 r. przez LP eksperymentalnego projektu Leśnych Gospodarstw Węglowych. Założenia tej koncepcji przedstawił Konrad Tomaszewski, dyrektor generalny LP, zaznaczając, że po zakończeniu badań, na podstawie otrzymanych wyników, będzie możliwa sprzedaż dodatkowych jednostek węglowych podmiotom gospodarczym objętym Europejskim Systemem Handlu Emisjami. Sekwestracji CO2 przez lasy sprzyjają odpowiednie zabiegi hodowlane, ograniczanie zagrożenia pożarowego oraz przeciwdziałanie procesom rozpadu drzewostanów.
Uczestnicy, podczas bloku o strategii adaptacyjnej lasów, zwracali uwagę na działania zmierzające do zmniejszenia podatności lasów na te zmiany. Miałoby temu służyć obniżenie ich wrażliwości oraz zwiększenie zdolności adaptacyjnych do takich ekstremalnych zjawisk: upałów, huraganowych wiatrów, burz, gradobicia oraz powodzi i okiści. Co robić by tak się stało?
Głównie pojawiały się propozycje związane z promowaniem gatunków lepiej dostosowanych do zmian klimatu (ostatnie badania wskazują, że z suszą i upałami, a co za tym idzie obniżeniem wód gruntowych nie radzą sobie zarówno świerk, jaki i sosna), popieraniem naturalnego odnowienia oraz kształtowaniem właściwej struktury drzewostanów poprzez trzebieże selekcyjne, a także promowaniem drzewostanów mieszanych.
Więcej w kwietniowym „Głosie Lasu”.
Kolejne bloki tematyczne odnosiły się do zagrożeń lasu i jego funkcji oraz ujęciu tych zagrożeń w kontekście ewolucyjnym. Autorzy referatów wskazywali, że aktualne problemy ochrony lasu wynikają przede wszystkim z pogarszającego się stanu zdrowotnego drzewostanów spowodowanego przez wspomniane już oddziaływanie ekstremalnych zjawisk pogodowych. W konsekwencji są one masowo atakowane przez owady i grzyby chorobotwórcze. Dużym problemem są wciąż nierozwiązane problemy ochrony szkółek i upraw przed szkodnikami korzeni oraz zagrożenia występujące na terenach poklęskowych. Specjaliści ochrony lasu są zdania, że w przyszłości najważniejsze problemy dotyczące ochrony lasu będą się wiązać z aktywizacją owadów i grzybów pasożytniczych, zamieraniem pędów sosny i gatunków liściastych, zwiększeniem podatności na choroby igieł i liści, a także będą powiązane z chorobami powodującymi zgnilizny korzeni oraz dalszym osłabianiem i zamieraniem drzew liściastych.
Sytuację tę pogarsza ciągłe ograniczanie listy środków ochrony roślin dostępnych w leśnictwie. Do oceny zagrożenia lasów w Polsce dedykowany jest opracowany w IBL i przedstawiony podczas ZSL (opisany w numerze 2/2016 Głosu Lasu) model ryzyka uszkodzenia drzewostanu przez wiatr.
Jeśli chodzi o nowe zagrożenia lasu, to autorzy referatów zwracali uwagę na gatunki, które są znane od lat, a których liczebność rośnie (wskaźnica modrzewianeczka, smolik znaczony, kornik modrzewiowiec); gatunki słabo poznane (zasnuje, zawodnica świerkowa); gradacje owadów na obszarach innych niż dotychczasowe, a także na zagrożenia związane z powiększeniem areału występowania, jako przykład podawany jest kornik zrosłozębny. Niebezpieczne są także zmiany w biologii dobrze znanych gatunków. Doskonałym przykładem jest kornik drukarz, który w okresach korzystnych dla jego rozwoju zwiększa liczbę wyprowadzanych generacji.
Tematem kolejnego bloku był monitoring stanu zdrowotnego lasu oraz jego zagrożeń. Zagadnieniem tym zajmuje się Międzynarodowy program oceny i monitoringu wpływu zanieczyszczeń powietrza na lasy (ICP Forest). Jest to najdłużej trwający system, który pozwala na wnioskowanie na podstawie danych zebranych z prawie 7 tys. powierzchni obserwacyjnych. Zgodnie z realizowanym w Polsce monitoringiem lasów w ostatnich dziesięcioleciach spada koncentracja związków siarki i azotu w powietrzu. Jeśli chodzi o zdrowotność poszczególnych gatunków, to w najlepszej kondycji są drzewostany bukowe, a w najgorszej dębowe i świerkowe.
Zimową Szkołę Leśną kończył blok poświęcony gospodarczym konsekwencjom uszkodzeń lasu i związanym z tym zmianom jego funkcji. Głównym dylematem w takich warunkach jest kwestia podejmowania decyzji gospodarczych, które przy braku wiedzy dotyczącej zmian klimatycznych, a co za tym idzie także ich konsekwencji na życie lasu i prowadzoną tam gospodarkę leśną, mogą być po prostu nietrafione. Obecnie nie ma jednolitego systemu oceny ryzyka finansowego w leśnictwie. Wprawdzie LP mają środki na usuwanie skutków klęsk, jednak zgłoszono postulat by na ten cel pozyskiwać także fundusze zewnętrzne.
Tematem, który był poruszany na zakończenie tegorocznej szkoły była konkurencyjność poszczególnych funkcji lasu (rozumiana też jako źródło konfliktów) oraz zasadność prowadzenia wielofunkcyjnej gospodarki leśnej.
Zimowa Szkoła Leśna jest organizowana przez Instytut Badawczy Leśnictwa i Lasy Państwowe, gromadzi decydentów, naukowców i praktyków nie tylko z Polski, ale także z innych ośrodków naukowych w Europie.
