Czynnie chronią storczyki
W Nadleśnictwie Pińczów rzadkie na terenie Polski storczyki mają doskonałe warunki. Leśnicy w trosce o te piękne i różnobarwne kwiaty prowadzą wiele zadań z zakresu ochrony czynnej.
Na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo Pińczów (RDLP w Radomiu) znajduje się kilkadziesiąt stanowisk chronionych storczyków, w tym takie gatunki jak: storczyk purpurowy (Orchis purpurea Huds.), dwulistnik muszy (Ophrys insectifera), storczyk kukawka (Orchis militaris), buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium) czy obuwik pospolity (Cypripedium calceolus). Występują one głównie w leżących na terenach leśnych rezerwatach przyrody „Wroni Dół”, „Polana Polichno”, „Grabowiec” i „Pieczyska”. Wszystkie gatunki tych pięknych roślin są zagrożone wyminięciem.
Storczyk purpurowy jest jednym z najrzadszych storczyków występujących w Polsce. Znane jest tylko dziesięć izolowanych jego stanowisk, z czego połowa występuje na Wyżynie Małopolskiej. Pozostałe głównie na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. Jedno ze stanowisk znajduje się w Nadleśnictwie Pińczów w rezerwacie przyrody „Polana Polichno”. Rośnie tam kilkaset osobników.
Dwulistnik muszy jest również bardzo rzadkim storczykiem, który swą nazwę zawdzięcza nietypowemu kształtowi kwiatu, który przypomina muchę siedzącą na kwiatku. Ze względu na swe niewielkie rozmiary jest trudny do wypatrzenia. W Polsce znanych jest ok. 30 jego stanowisk zlokalizowanych głównie na Wyżynie Małopolskiej, a także w Tatrach i Pieninach. Jedno z nich znajduje się w rezerwacie przyrody „Wroni Dół”.
Storczyk kukawka występuje również rzadko na terenie Polski – potwierdzonych jest ok. 50 stanowisk. Są one rozmieszczone są nierównomiernie na terenie całego kraju. Dwa z nich zlokalizowane są na terenie rezerwatów przyrody „Wroni Dół” i „Pieczyska”.
Buławnik wielkokwiatowy jest gatunkiem rzadkim w Polsce i w ostatnich latach zmniejsza się liczba jego stanowisk. Występuje w południowych regionach Polski, szczególnie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i Śląskiej, w niższych partiach Sudetów oraz na pogórzu. W Nadleśnictwie Pińczów występuje na terenie rezerwatów przyrody „Wroni Dół” oraz „Polana Polichno”.
Obuwik pospolity jest również jednym z rzadszych storczyków występujących w Polsce. Swoją nazwę zawdzięcza nietypowemu kształtowi kwiatu, który przypomina mały bucik. Znanych jest ok. 250 stanowisk, z czego większość zlokalizowana jest w południowej i południowo wschodniej części kraju. Obuwik jest gatunkiem bardzo zagrożonym. Nie tylko umieszczono go w Polskiej czerwonej księdze roślin jako gatunek narażony na wyginięcie, jest również nieliczny poza naszymi granicami mimo rozległego zasięgu. Został wymieniony w załącznikach dyrektywy siedliskowej, jako gatunek wymagający ochrony w krajach członkowskich Unii Europejskiej w sieci Natura 2000. Na terenie Nadleśnictwa Pińczów występuje dziesięć stanowisk na terenie trzech rezerwatów („Grabowiec”, „Wroni Dół” oraz „Polana Polichno”) oraz 15 stanowisk poza terenem rezerwatów.
Oprócz tego na terenie Nadleśnictwa Pińczów możemy także spotkać takie storczyki jak buławnik czerwony (Cephalanthera rubra), kukułki (Dactylorhiza Neck. ex Nevski) oraz będące pod ochroną częściową gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis), podkolan biały (Platanthera bifolia), podkolan zielonawy (Platanthera chlorantha), listera jajowata (Listera ovata), kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine).
Podstawowym nieantropogenicznym zagrożeniem dla powyższych roślin jest zarastanie ich naturalnych stanowisk przez gatunki ekspansywne. Powoduje to ograniczenie liczby osobników, a docelowo może doprowadzić do ich całkowitego zaniku. Dlatego konieczne jest prowadzenie czynnej ochrony przyrody, którą Nadleśnictwo Pińczów realizuje w ramach „Kompleksowego projektu ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych na obszarach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe”.
Działania ochronne projektu obejmują jeden gatunek (obuwik pospolity) i jedno siedlisko przyrodnicze (murawa kserotermiczna) w ramach obszaru NATURA 2000. Prace polegają na usuwaniu krzewów i wykaszaniu roślinności zielnej stanowiących zagrożenie dla chronionych roślin oraz ich wywóz poza teren objęty zabiegiem. Stwarza to korzystne warunki świetlne dla rozwoju storczyków. Corocznie zabieg ten jest wykonywany na ok. 10 ha i obejmuje także powierzchnie poza rezerwatami przyrody.
Efektem tych prac jest między innymi wzrost liczebności populacji storczyków.Największe wrażenie robi wzrost liczebności storczyka purpurowego w rezerwacie „Polana Polichno”. Po wykonaniu opisanych wyżej prac storczyki zakwitły w miejscach, w których od wielu lat ich nie obserwowano. W niektórych z nich występują wręcz łanowo, a ich liczbę obecnie trzeba liczyć w setkach.
Równie duże wrażenie robi wzrost osobników obuwika pospolitego w rezerwacie „Wroni Dół”, gdzie w ciągu ostatnich dwóch lat przybyło kilkadziesiąt osobników.
Widząc rezultat działań z zakresu ochrony czynnej trudno mieć wątpliwości, czy warto prowadzić czynną ochronę przyrody. Gdyby nie praca między innymi leśników, to nie byłoby takich efektów.
