O Bartku na święto wszystkich drzew
10 października obchodzimy Święto Drzewa. W ten dzień leśnicy przypominają, że są drzewa otoczone szczególną opieką i ochroną – to pomniki przyrody.
Tylko na terenie RDLP w Radomiu ustanowiono 460 pojedynczych drzew – pomników przyrody, 34 pomnikowe grupy drzew i jedną aleję. Wśród nich jest najsłynniejszy w Polsce dąb Bartek, objęty wieloma działaniami ochronnymi w ramach projektu „Dąb Bartek. Nasz wspólny znajomy”.
Legendarny dąb rośnie w Bartkowie na terenie Nadleśnictwa Zagnańsk. Od początku XX wieku trwają próby przedłużenia jego istnienia oraz wysiłki dla zachowania go dla przyszłych pokoleń.
W latach 2017-2019 Nadleśnictwo Zagnańsk w ramach projektu ochrony, zachowania i promocji pomnika przyrody dębu Bartka wykonało kompleksowe prace mające na celu ocenę i poprawę zdrowia, warunków wzrostu i statyki oraz zachowanie dla przyszłych pokoleń tego legendarnego drzewa.
Pomnik przyrody ma też nowe ogrodzenie, infrastrukturę turystyczną i monitoring z funkcją online. Wydano także kompleksową publikację o Bartku.
Prace wykonano, jako przedsięwzięcie wspólne jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych finansowane ze środków funduszu leśnego. W działania zaangażowani byli oprócz Nadleśnictwa Zagnańsk, Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych oraz Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu. Leśnicy korzystali także z doświadczeń poprzedników oraz z wiedzy naukowców i praktyków – dendrologów.
Wykonano prace konserwacyjne, a wyniki badań i ekspertyz zostały zebrane, przeanalizowane i połączone ze szczegółowymi badaniami zdrowotności i warunków wzrostu drzewa przez Instytut Badawczy Leśnictwa.
To ważny krok do wypracowania sposobu postępowania z wiekowymi drzewami, przydatnego dla ratowania innych pomników przyrody.
W 2017 r. na realizację zadań w projekcie wydano 144 tys. zł, które przeznaczono na wykonanie ekspertyz i badań dotyczących stanu zdrowotnego i statyki drzewa, wykonanie ogrodzenia wokół pomnika przyrody, ale również na zakup i montaż systemu monitorującego z funkcją online, działania w ramach kampanii promocyjnej (film sferyczny Video 360 stopni oraz strona dabbarteknaszwspolnyznajomy.pl).
W 2018 r. wydano 442 tys. zł m.in. na wegetatywne rozmnażanie dębu, a także wykonano zagospodarowanie turystyczne wokół wiekowego drzewa oraz przeprowadzono działania ochronne dotyczące stanu zdrowotnego i statyki drzewa (badania tensometryczne pnia, gruntowne prace konserwacyjne przy Bartku, nadzór naukowy nad pracami konserwacyjnymi).
Ekspertyzę stanu podpór drzewa wykonali w 2017 r. naukowcy z Katedry Mechaniki Materiałów Politechniki Łódzkiej. Oprócz oceny stanu technicznego ich konstrukcji oraz oceny wartości sił w odciągach linowych określili także zalecenia dotyczące niezbędnych prac, mających na celu poprawę funkcjonalności podpór. Za pomocą tomografu komputerowego firma Ekosystem z Otwocka przeprowadziła analizę wytrzymałości pnia drzewa.
W ubiegłym roku wykonano prace, których celem było zachowanie sprawności i poprawa funkcjonalności obecnego systemu podpór konarów oraz naciągów w koronie Bartka.
Przeprowadzono analizy tensometryczne (naprężenia) drzewa w warunkach naturalnego obciążenia wiatrem przy użyciu zestawu urządzeń TreeQinetic i sprzężonego z nim anemometru. Wykonano także regulację naciągów podpór oraz prace konserwacyjne w obrębie lin stabilizujących koronę Bartka. Podpory zostały pomalowane na kolor zielony. Wymieniono też liny stabilizujące koronę Bartka.
Interesujące efekty dały działania dotyczące rozmnażania dębu. W Arboretum Leśnym im. prof. Stefana Białoboka w Stradomii przy Nadleśnictwie Syców dąb Bartek rozmnożono wegetatywnie. 400 sadzonek wysadzono w całym kraju dla uczczenia jubileuszu 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości oraz dla upamiętnienia innych ważnych inicjatyw.
Ponadto do Gospodarstwa Nasienno-Szkółkarskiego w Nadleśnictwie Daleszyce w roku 2017 i 2018 przekazano kilkadziesiąt żołędzi, z których wyhodowano sadzonki. W 2019 r. urodzaj nasion dębu jest słaby, w przypadku Bartka również.
Działania dotyczące ochrony, zachowania i promocji Bartka są kontynuowane. W 2019 r. przeznaczono 33 tys. zł na wykonanie ekspertyzy i kurtyzacji (przycięcia gałęzi) drzew sąsiadujących z pomnikiem przyrody, dodatkową infrastrukturę turystyczną, utrzymanie obiektu turystycznego i systemu monitorującego online, zakup dodatkowej kamery do monitoringu, wykonanie dodatkowych tablic informacyjnych oraz przegląd instalacji odgromowej.
Gruntowne badania pozwoliły na stwierdzenie, że obecnie dąb Bartek nie wymaga dodatkowych podpór ani innego sposobu zabezpieczenia. Jego stan zdrowia, warunki wzrostu i statyka są monitorowane przez leśników. Zebrane dane oraz ich analiza pozwoliły na poznanie obecnego stanu drzewa, a także sformułowanie propozycji dalszych działań oraz zaleceń konserwatorsko-ochronnych.
