Lasy adaptują się do zmian klimatu

Dwa z nich to kontynuacja działań związanych z retencjonowaniem wody w lasach. Projekty te były prowadzone przez Lasy Państwowe w ubiegłych latach. Natomiast trzeci to całkowicie nowa inicjatywa, dotycząca ograniczania skutków zagrożeń powodowanych pożarami lasów.

Dofinansowanie ze środków UE dla projektów wyniesie blisko 300 mln zł, a za ich koordynowanie odpowiadać będzie Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych.

Najważniejszym celem projektów jest wzmocnienie odporności ekosystemów leśnych, którym zagrażają postępujące zmiany klimatu. Jak uważają naukowcy skuteczne przeciwdziałanie tym zmianom w najbliższych dziesięcioleciach będzie bardzo trudne. Dlatego na znaczeniu zyskują odpowiednio wcześnie podejmowane działania adaptacyjne, które pozwolą zminimalizować konsekwencje zmian klimatycznych. Będą one polegać z jednej strony na zmniejszaniu ryzyka strat wywołanych przez susze i powodzie, a z drugiej – na maksymalnym wykorzystaniu naturalnych właściwości retencyjnych terenu.

Projekty retencyjne będą realizowane w ciągu najbliższych kilku lat przez 157 nadleśnictw położonych na terenie całego kraju. Ze względu na różnorodność prac wchodzących w ich zakres, zależnych od ukształtowania terenu oraz odmiennych potrzeb, wydzielono dwa przedsięwzięcia – odrębne dla obszarów górskich i nizinnych.

Z badań wynika, że odpływ wody z obszarów leśnych następuje zbyt szybko i cały czas rośnie. W znacznej mierze jest to spowodowane przez wzrost temperatur przyspieszający parowanie, coraz częstsze suche lata oraz zimy z niewielkimi opadami. Swój udział w przyspieszaniu odpływu wody ma również człowiek, który przez dziesiątki lat osuszał mokradła dla celów gospodarczych czy regulował potoki oraz strumienie na wzór kanałów.

Planowane, kluczowe inwestycje mają na celu zwiększenie retencjonowania wody poprzez budowę lub modernizację małych urządzeń wodnych. Ponadto powstanie także zabudowa przeciwerozyjna dróg, szlaków zrywkowych oraz zabezpieczeniem obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej związanej z gwałtownymi opadami (m.in. wodospusty, płotki drewniane, kaszyce, narzut kamienny).

Lasy Państwowe prowadziły już podobne projekty, uzyskując wsparcie finansowe z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013.

Dzięki przebudowie istniejących obiektów lub budowie nowych na obszarach leśnych jest retencjonowanych ok. 43,5 mln m³ wody. W czasie trwania projektu ponad 7000 obiektów w całej Polsce zostało odnowionych lub wybudowanych.

Trzecie przedsięwzięcie to odpowiedź na zapotrzebowanie na działania chroniące lasy przed powstawaniem pożarów, a także dążenia do minimalizowania ich skutków. Według statystyk prowadzonych przez LP większość pożarów nadal wywołują ludzie, ale szybkość i zasięg rozprzestrzeniania się ognia są uzależnione od czynników meteorologicznych oraz wilgotności ściółki. Przykładowo, zeszłoroczna, długotrwała susza spowodowała na terenach administrowanych przez LP niemal dwukrotnie więcej pożarów niż w roku 2014 r.

Pożar w lesie to ogromne straty biologiczne, które bardzo trudno wycenić. Trzeba wielu lat na odtworzenie siedlisk i drzewostanów na terenie zniszczonym przez ogień, a niektóre następstwa takich katastrof są nieodwracalne. Wprawdzie LP dysponują infrastrukturą przeciwpożarową, ale zapotrzebowanie na ochronę lasów przed pożarami jest zdecydowanie większe, a co więcej jej poszczególne elementy muszą być na bieżąco modernizowane i dostosowywane do aktualnych potrzeb. Dotyczy to np. dostrzegalni przeciwpożarowych, z których część jest wciąż drewniana i często wymaga zastąpienia trwalszą konstrukcją czy dodatkowych samochodów patrolowo-gaśniczych, dzięki którym rosną szanse na szybkie ugaszenie pożaru jeszcze przed przybyciem straży pożarnej.

Celem projektu jest uzupełnienie już istniejącego systemu przeciwpożarowego. Głównym założeniem jest szybsze lokalizowanie źródła pożaru i minimalizowanie strat. To daje szansę na zmniejszenie średniej powierzchni pożarów. Łącznie w projekcie będzie uczestniczyło 135 nadleśnictw z całej Polski, głównie tych zakwalifikowanych do I kategorii zagrożenia pożarowego.

W ramach „pożarowego” projektu jest planowana budowa ok. 40
i modernizacja 29 dostrzegalni, zakup sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów, modernizację i doposażenie punktów alarmowo-dyspozycyjnych (PAD), budowę ok. 11 stacji meteorologicznych, a także wsparcie techniczne systemu ratowniczo-gaśniczego, w tym zakup 67 samochodów patrolowo-gaśniczych.

Takie działania mają zmniejszyć powierzchnie pożaru na terenach leśnych o co najmniej 10 proc. Natomiast powierzchnia lasów, w których zostanie ograniczone ryzyko pojawienia się pożaru wyniesie ok. 2,5 mln ha.

Ponadto dzięki systemowi monitoringu leśnicy otrzymają także informacje o pożarach, do których dochodzi na obszarach sąsiadujących z terenami zarządzanymi przez LP, np. w parkach narodowych, lasach miejskich, ale także na terenach rolnych i miejskich. Dzięki temu zwiększy się też ochrona obszarów cennych przyrodniczo oraz zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów zurbanizowanych, co będzie mieć bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Umowy o dofinansowanie wszystkich trzech przedsięwzięć zostaną podpisane jeszcze przed końcem tego roku.