Drzewo jak z Avatara, czyli pomniki przyrody Nadleśnictwa Kolumna
Były drogowskazami, znakami granicznymi, miejscami kultu, świadkami historycznych zdarzeń. Reprezentują szczególne wartości przyrodnicze, naukowe, kulturowe. „Pomniki przyrody w lasach Nadleśnictwa Kolumna” to publikacja traktująca o takich właśnie niezwykłych pomnikach przyrody. Jest efektem pracy inżynierskiej leśniczego Marka Pawlaka.
Wśród zinwentaryzowanych i opisanych w książce drzew są niezwykłe i ciekawe obiekty. Na terenie Leśnictwa Rydzyny, rośnie 30 metrowej wysokości buk rozgałęziający się na 5 pni o gigantycznej, rozłożystej koronie. Odwiedzającym to miejsce, drzewo do złudzenia kojarzy się z „drzewem-domem” plemienia Na’vi z filmu „Avatar”. Tuż obok zobaczyć można niezwykle rzadką w warunkach Polski centralnej, szpalerową (43 szt.) formę daglezji zielonej. O wysokości drzew od 33 do 37 m.
Najgrubszym drzewem pomnikiem jest dąb szypułkowy w leśnictwie Żeromin o obwodzie 565 cm. Do najwyższych drzew należy buk pospolity w leśnictwie Tuszyn o wysokości 36 m. Na terenie Nadleśnictwa rosną również wysokie 44 metrowe jodły, nie będące pomnikami przyrody.
Pomysł ustanawiania ochrony drzew i określania ich jako pomniki przyrody powstał na przełomie XVIII i XIX wieku, dzięki niemieckiemu badaczowi i podróżnikowi Aleksandrowi von Humboldtowi. W Polsce zwrotu „pomnik przyrody” po raz pierwszy użył Adam Mickiewicz w IV księdze „Pana Tadeusza”. Nasz wieszcz narodowy znał się Aleksandrem von Humboldtem, z którym często wymieniał korespondencję.
Pierwsze rejestry pomnikowe polegały na spisie sędziwych drzew, które w 1866 roku wykonał cesarsko-królewski komisarz do spraw szacowania lasów V. M. Bōhne na terenie zachodniej Galicji. Na terenie zaboru pruskiego sędziwe pomnikowe drzewa spisywał Hugo Conwentz. W 1908 roku ukazała się publikacja Kazimierza Kulwiecia pt.: „Osobliwości i zabytki przyrody oraz ich ochrona”. Prace nad rejestrami prowadzili przyrodnicy, botanicy, wybitni leśnicy, geolodzy. W tym samy roku na łamach „Sylwana” ukazał się apel o podawanie lokalizacji drzew pomnikowych, co w 1910 roku przyniosło efekt w postaci publikacji Mariana Raciborowskiego w miesięczniku „Kosmos”, zatytułowanej „Ochrony godne drzewa i zbiorowiska roślin”. Prawne przepisy dotyczące form pomnikowych, ukazały się w 1918 roku w Dzienniku Praw Państwa Polskiego, wydanym przez Radę Regencyjną Królestwa Polskiego. W 1934 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił pierwszą w kraju Ustawę o ochronie przyrody. Do wybuchu II wojny światowej, ochronie poddano 4 500 pomników przyrody. Po wojnie, w roku 1949 uchwalona został nowa ustawa, wprowadzająca termin „pomnik przyrody” jako jedną z czterech form ochrony przyrody.
Obecnie obowiązujące przepisy to Ustawa o ochronie przyrody z kwietnia 2004r. z późniejszymi zmianami.
