Drzewa zgryzowe wzbogacają zimową dietę
Mimo łagodnej zimy leśnicy, tak jak w poprzednich latach, wykładali w lesie drzewa zgryzowe. Te ścięte drzewa zostały wyłożone dla jeleni, łosi czy saren.
Zimą zwierzyna płowa, czyli sarny, daniele, jelenie, łosie przemierzając las poszukują pożywienia. Znajdują je w postaci pędów drzew leśnych w uprawach i młodnikach leśnych, które chętnie zgryzają oraz kory, którą spałują.
Zwierzyna dostarcza sobie w ten sposób odpowiednie składniki pokarmowe. Niestety, uszkadzają przy młode drzewka. Duża skala powstałych uszkodzeń może stanowić problem w prowadzeniu prawidłowej gospodarki leśnej.
Na skutek zgryzania pędów bądź spałowania zostaje zachwiana dynamika wzrostu drzew, zmniejsza się odporność na złe czynniki środowiskowe, pojawiają się różne deformacje, co w efekcie może doprowadzić do obumierania uszkodzonych drzewek.
Zgryzanie lub spałowanie może wpłynąć na zmianę składu gatunkowego odnowionego lasu lub nawet uniemożliwić odnowienie w zaplanowanym terminie. Najchętniej spałowanymi i zgryzanymi gatunkami w lasach są sosna, topola, lipa, dąb, świerk, buk i brzoza.
Kora zawiera dużo łatwo przyswajalnych dla jeleniowatych związków mineralnych. Łyko jest magazynem cukrów powstałych w procesie fotosyntezy, są one ważnym elementem w diecie tych gatunków.
Przedwiośnie jest szczególnym okresem, gdyż u samic rozwija się ciąże, a samce jeleniowatych odbudowują zrzucone poroże.
Bardzo ważnym elementem w diecie zwierzyny, w tym okresie jest również sól, która wykładana jest w tzw. lizawkach, czyli drewnianych pniach z umieszoną na górze kostką soli. Rozpuszczająca się sól jest chętnie zlizywana przez zwierzynę, która dostarcza sobie w ten sposób potrzebne do prawidłowego funkcjonowania mikroelementy.
Dlatego leśnicy, aby ograniczyć szkody w uprawach leśnych i młodnikach, stosują pośrednie metody ochrony poprzez wykładanie drzew zgryzowych i soli.
Dzięki temu, zwiększa się ilość cennej bazy pokarmowej, a małe drzewa w uprawach i młodnikach są w mniejszym stopniu narażone na uszkodzenia. Najczęściej, jako drzewa zgryzowe są wykładane sosny i topole.
Tak jak człowiek potrzebuje spożycia dziennie ok. 2500 kcal, tak i zwierzyna ma swoje dzienne zapotrzebowania np.:
- sarna (Capreolus capreolus) - jej dzienne zapotrzebowanie na pożywienie wynosi od 3-5 kg pokarmu. W lesie głównie wybiera na żer rośliny zielone, pędy drzew, krzewów;
- daniel (Dama dama) – od wiosny do jesieni preferuje liście i pędy buka, graba, dębu; od jesieni zjada również pędy drzew iglastych. Daniele zjadają ponadto chętnie żołędzie, bukiew, jagody, jabłka i inne owoce. Ich dzienne zapotrzebowanie na pożywienie wynosi ok. 5-8 kg;
- jeleń (Cervus elaphus) wiosną odżywiają się głównie trawami i turzycami. Zimą pokarm pochodzący z drzew i krzewów stanowi niemal 50 proc. i wtedy dochodzi najczęściej do spałowania, czyli obdzierania zębami kory z drzew, które broniąc się zalewają rany żywicą. Osłabione w skutek spałowania drzewa często atakowane są przez pasożytnicze grzyby i owady. Dzienne zapotrzebowanie jelenia na pożywienie, zależnie od warunków pogodowych wynosi ok. 10-15 kg;
- łoś (Alces alces) - dorosły osobnik potrafi dziennie zjeść nawet ok. 40 kg masy zielonej w tym ok. 15 kg kory. Chwytna górna warga i ruchliwy język pomagają mu w sprawnym przegryzaniu pędów i objadaniu ich z liści, pączków i krótkopędów. Łoś tak jak Jeleń w wyniku zmniejszonej bazy żerowej zimą i wiosną również intensywnie spałuje drzewa.
Innymi metodami ograniczającymi szkody powodowane przez zwierzynę to:
- rysakowanie - polega na nacinaniu kory do warstwy łyka, w wyniku, czego następuje wyciek żywicy, co zniechęcę jelenie i łosie do spałowania;
- smarowanie pędów sadzonek repelentami różnymi substancjami zniechęcającymi jeleniowate do zgryzania młodych pędów;
- zabezpieczanie drzewek w uprawie różnego typu osłonkami, które chronią pędy, fragmenty drzewek przed ssakami roślinożernymi;
- owijanie pączków szczytowych owczą wełną zabezpiecza pędy wierzchołkowe młodych drzewek iglastych, głownie modrzewia;
- palikowanie drzewek polega na wbijaniu wokół drzewka palików, by utrudnić jeleniowatym dostęp do pędu;
- grodzenie upraw jest metodą najbardziej skuteczną, ale prowadzi do ograniczenia areału naturalnego bytowania zwierzyny.
Wszystkie wymienione metody ochrony są kosztowne, lecz często niezbędne, aby przy licznej zwierzynie zachować trwałość i właściwą zdrowotność drzewostanów.
