Nowatorski projekt ochrony rybołowa
Właśnie rusza czteroletni projekt ochrony rybołowa na wybranych obszarach Natura 2000. Jest to wspólne działanie Lasów Państwowych oraz Komitetu Ochrony Orłów.
Rybołów (Pandion haliaetus) jest jednym z najrzadszych gatunków ptaków szponiastych w Polsce. Populacja w naszym kraju szacowana jest obecnie na 27 par. U naszych sąsiadów za Odrą występuje około 650 par. Po drugiej stronie Bałtyku jest ich ponad 4000 par.
Znalezienie odpowiedzi na pytanie, co jest tego powodem i jak temu zaradzić jest celem projektu, który koordynuje Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Projekt ochrony rybołowa nie będzie łatwy, ponieważ trudno jest znaleźć jednoznaczną odpowiedź, co ogranicza wzrost populacji gatunku.
Konieczne będą działania kompleksowe, polegające na analizie wszystkich zagadnień dotyczących jego życia. Nie wystarczy zapewnienie bezpieczeństwa stanowiskom lęgowym, poprawienie bazy żerowej, ograniczenie zagrożenia czy wyedukowanie społeczeństwa, aby aktywnie chroniło cenny gatunek.
Projekt rozpocznie szczegółowa inwentaryzacja populacji rybołowa. Obecnie jest znanych ok. 30 stanowisk lęgowych rybołowów, ale znane są też lokalizacje, gdzie ptaki pojawiają się i nie przystępują do lęgów. Wszystkie takie miejsca trzeba spisać i przeanalizować.
Działania ochronne dla rybołowa prowadzone są od wielu lat. Niestety, niewielka skala i brak kompleksowego podejścia połączonego ze szczegółowym monitoringiem i badaniami służącymi określeniu zagrożeń nie daje kompleksowej wiedzy.
Działania już prowadzone należy jednak kontynuować, m.in. te rozpoczęte przez Komitet Ochrony Orłów, czyli montaż platform na drzewach w pobliżu miejsc występowania rybołowów. To obszary lęgowe oraz rejony, w których rybołowy widziano w ciągu ostatnich pięciu lat, co może wskazywać na potencjalne zainteresowanie obszarem jako miejscem lęgowym.
Od 2014 r. Lasy Państwowe prowadzą transmisję z gniazda rybołowów, które znajduje się w Nadleśnictwie Lipka
Bardziej innowacyjnym, ale też i bardziej wymagającym działaniem będzie montaż platform na słupach wysokiego napięcia.
Doświadczenia z Niemiec pokazują, że rybołowy lubią takie stanowiska i są tam zupełnie bezpieczne. Obecnie ok. jednej trzeciej populacji rybołowów w Niemczech (ok. 250 par) gniazduje na słupach wysokiego napięcia. Zdarza się, że na kolejnych słupach oddalonych od siebie o 500 m znajduje się kilkanaście gniazd.
Montaż platform na słupach nie jest prosty, wymaga odpowiedniego sprzętu, doświadczonych monterów, a przede wszystkim wyłączenia napięcia w liniach o znaczeniu strategicznym dla kraju. Pewne doświadczenia ma w tym zakresie Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska z Gorzowa Wielkopolskiego, która wspólnie z nadleśnictwami z terenu RDLP w Zielonej Górze i Szczecinie montuje platformy na słupach.
Projekt „Ochrona rybołowa na wybranych obszarach SPA Natura 2000 w Polsce” to wspólne działanie DGLP (koordynator przedsięwzięcia), 20 nadleśnictwa położonych na północy Polski oraz KOO, który od lat podejmuje próby ocalenia gatunku. Założenia projektu powstały już w 2014 r., w trakcie trwania projektu LIFE, realizowanego przez Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych.
Podjęta w 2015 r. decyzja o aplikowaniu o środki LIFE zaowocowała rozpoczynającym się właśnie projektem, którego finansowanie zapewnią: program LIFE, NFOŚiGW oraz Lasy Państwowe. Całość prac będzie kosztowała ponad 5 mln zł. Projekt zostanie zakończony w 2020 r.
Działania DGLP podejmowane będą na terenie województwa zachodniopomorskiego i lubuskiego. W ramach projektu będzie zamontowanych kilkadziesiąt platform.
Rybołowy żywią się wyłącznie rybami. Oznacza to, że dwie grupy podmiotów gospodarczych – właściciele stawów rybnych oraz dzierżawcy jezior - są odpowiedzialne za dostępność pokarmu dla ptaków. Jeśli celem projektu jest poprawa warunków żerowych i zwiększenie liczby lęgów w Polsce, to kluczowa staje się współpraca z nimi oraz ichtiologami i samorządowcami. Ci ostatni wraz z urzędnikami zatwierdzającymi operaty rybackie lub kontrolującymi gospodarkę rybacką urzędnikami województw marszałkowskich są pośrednio odpowiedzialni za bazę żerową tych ptaków.
Dlatego w trakcie projektu będą prowadzone badania stanu zarybienia jezior, a także stanu ich eutrofizacji oraz analiza operatu dla jezior i stawów.
Ważnym aspektem realizacji projektu jest przeanalizowanie tak wielu aspektów życia rybołowów jak tylko będzie to możliwe. Ten ornitologiczny „big brother” zapewnią montowane przy gniazdach kamery i fotopułapki.
Materiały mają przynieść szereg odpowiedzi na pytania: jakie gatunki ryb i jak często przynoszą rybołowy do gniazda, jakie są różnice w zachowaniu ptaków na platformach na słupach i tych na drzewach.
Konieczne jest poznanie stanowiska środowiska hodowców ryb i zarządów jezior. Dlatego też zostanie organizowanych szereg warsztatów i spotkań, które mają wypracować wspólne rozwiązania dotyczące ochrony rybołowów. Niezbędna będzie również współpraca z instytucjami odpowiedzialnymi za ochronę przyrody oraz tymi odpowiedzialnymi za ściganie przestępstw czynionych na przyrodzie (policja, prokuratura).
