Czas pamięci o leśnych cmentarzach [WIDEO]

Trudno policzyć cmentarze i mogiły położone w podkarpackich lasach. Są tu dziesiątki cmentarzy wojennych i cholerycznych, zbiorowych mogił w miejscach kaźni i pojedynczych grobów, które przed dniem Wszystkich Świętych są porządkowane, a leśnicy zapalają na nich znicze
28.10.2016 | Edward Marszałek, rzecznik prasowy RDLP w Krośnie

Trudno policzyć cmentarze i mogiły położone w podkarpackich lasach. Są tu dziesiątki cmentarzy wojennych i cholerycznych, zbiorowych mogił w miejscach kaźni i pojedynczych grobów, które przed dniem Wszystkich Świętych są porządkowane, a leśnicy zapalają na nich znicze

W lasach Nadleśnictwa Baligród znajduje się kilka miejsc pochówków, które przywrócono ludzkiej pamięci. Co roku pracownicy nadleśnictwa i zakładów usług leśnych społecznie odkrzaczają i ogrodzą żerdziami tereny kolejnych cmentarzy pozostałych po dawnych mieszkańcach wsi Horodek, Jabłonki i Choceń i Studenne.

W tym roku w ramach akcji „Ocalić od zapomnienia” odkryto zarys ruin cerkwi, odkrzaczono i wykonano ogrodzenie na cmentarzu  w nieistniejącej wsi Huczwice, a także odnowiono dojście do cmentarza w  Rabem, gdzie ostał się jedyny nagrobek. W pracach  uczestniczyło 23 osoby (13 leśników, dziewięć osób ze stowarzyszenia Galicja oraz redaktor Gazety Sanockiej).

Nadleśnictwo Cisna utrzymuje porządek, wykasza chwasty oraz remontuje ogrodzenia na cmentarzach  w dawnych miejscowościach Jaworzec, Zawój oraz Solinka. Pielęgnowane jest również miejsce katastrofy śmigłowca z 1991 r. w lesie nad Cisną.

Prawdopodobnie już w przyszłym roku zostanie naprawione ogrodzenie, uporządkowane oraz oznaczone trasy dojścia do cerkwiska wraz z cmentarzem w Habkowcach.

Pracownicy Nadleśnictwa Głogów corocznie uczestniczą w porządkowaniu grobu Jana Skrzypka, leśniczego, żołnierza Armii Krajowej, zamordowanego przez UB w 1945 r. Znajduje się on na cmentarzu w Porębach Kupieńskich koło Kolbuszowej. Oczyszczane są też zbiorowe mogiły Żydów i Polaków pomordowanych w czasie wojny w lesie Bór.

Śladami po wojennych zawieruchach na terenie Nadleśnictwa Jarosław są krzyże, mogiły i cmentarze. Jednym z cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej w Łapajówce od lat opiekuje się miejscowy leśniczy, który w 2015 r. został za to odznaczony przez Austriacki Czarny Krzyż.

Cmentarz ten usytuowany jest przy drodze leśnej z Cetuli do Łapajówki. W 2006 r. nadleśnictwo gruntownie uporządkowało teren cmentarza. Usunięte zostały niebezpieczne drzewa, całość ogrodzono i odkrzaczono.

Na terenie Nadleśnictwa Kańczuga znajdują się cztery mogiły leśne. W leśnictwie Tarnawka grób Zdzisława Mosiewicza, uczestnik wojny 1920 r.,  podporucznik rezerwy KP, leśnika i zarządcy lasów prywatnych, który został zamordowany 7 maja 1925 r. na posterunku pracy. Mogiła z kamiennym pomnikiem, od blisko 90 lat jest otoczona opieką przez kolejne pokolenia leśników.

W leśnictwie Śliwnica upamiętniono krzyżem miejsce bestialskiego mordu dokonanego przez UPA w 1947 r. na gajowym leśnictwa Śliwnica Michale Darażu oraz siedmiu innych osobach.  W 2013 r. ogrodzenie miejsca kaźni staraniem pracowników Nadleśnictwa Kańczuga wymieniono na nowe.

Z kolei w leśnictwo Hadle Niemcy, za pomoc udzielaną rodzinie żydowskiej żyjącej w ziemiance nieopodal leśniczówki, zamordowali trzech synów leśniczego Deca w dobrach hr. Łaskowieckiego w Hadlach. Dokonali tego na oczach rodziców. Czwarty syn nieobecny w tym czasie ocalał i to on ufundował braciom pomnik. Pieczę nad pomnikiem sprawuje nadleśnictwo, które w 2013 r.  dokonało wymiany elementów ogrodzenia. Co roku  wszystkie mogiły zostały uporządkowane.

Pracownicy Nadleśnictwa Lesko tradycyjnie dbają o miejsce straceń na górze Gruszka, gdzie śmierć z ręki niemieckich oprawców poniosło 112 patriotów polskich.

Na terenie cmentarza komunalnego w Leżajsku zauważono w ostatnim roku zapomniany i częściowo zdewastowany pomnikowy nagrobek kryjący szczątki byłego zarządcy lasów Ordynacji Łańcuckiej, inż. Jana Kowalika, zmarłego w 1929 r. Z inicjatywy członków Koła Zakładowego PTL i przy udziale środków Nadleśnictwa Leżajsk nagrobek został odrestaurowany. Jan Kowalik był członkiem Galicyjskiego Towarzystwa Leśnego. Z przekazu ustnego wiadomo także, że był założycielem słynnej alei modrzewiowej przy dworku myśliwskim Potockich w Julinie, która obecnie objęta jest ochroną konserwatorską jako „modrzewiowa aleja dojazdowa”.

Nadleśnictwo Lutowiska opiekuje się mogiłami żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej, znajdującymi się na terenie leśnictwa Nasiczne, Jawornik i Tworylczyk. 

Są one corocznie porządkowane. Postawione zostały krzyże i tabliczki upamiętniające poległych. Na terenie nieistniejącej wsi Tworylne, znajduje się cmentarz, który jest dwukrotnie wciągu roku wykaszany. Przed tegorocznym Świętem Zmarłych został ogrodzony. Na cmentarzu i mogiłach w dniu Wszystkich Świętych pracownicy nadleśnictwa zapalają znicze.

Na terenie Nadleśnictwa Mielec w leśnictwach Szydłowiec i Malinie, w okolicach wsi Przyłęk i Szydłowiec znajdują się mogiły pochodzące z okresu II wojny światowej. W pojedynczej mogile w pobliżu leśniczówki, według przekazów miejscowej ludności, pochowana została osoba pochodzenia żydowskiego, rozstrzelana przez Niemców na skraju wsi Przyłęk. W pięciu mogiłach położonych w zagłębieniu, o ukształtowaniu przypominającym stanowisko artyleryjskie, pochowani zostali żołnierze o nieustalonej narodowości. Mieleccy leśnicy opiekują się grobami wspólnie z uczniami Szkoły Podstawowej w Przyłęku. Mogiły zostały otoczone drewnianym ogrodzeniem, a w ubiegłym roku członkowie Klubu Historycznego Prawda i Pamięć wykorzystali kamienie, które stanowiły podbudowę drogi tzw. Lesiówki, wybudowanej w czasie okupacji niemieckiej, by stworzyć płyty nagrobne. Miejscem pochówku dwóch Rosjan, znajdującym się blisko miejscowości Szydłowiec, opiekuje się miejscowa ludność.

Nadleśnictwo Oleszyce dbaozbiorowa mogiłę czterech żołnierzy  21 Dywizji Piechoty Górskiej, którzy pod dowództwem gen. Józefa Kustronia stoczyli swój ostatni bój w wojnie obronnej z najeźdźcą niemieckim w dniach 16-17 września 1939 r.  Bitwa ta jest nazwana przez historyków Bitwą pod Oleszycami. Żołnierze polegli w boju w dniu 17 września 1939 r. i zostali pochowani na miejscowym cmentarzu greckokatolickim w Miłkowie. Obecnie jest to las Nadleśnictwa Oleszyce.

Leśnicy porządkują cmentarze i miejsca pamięci także w innych nadleśnictwa na terenie Polski, np. w Nadleśnictwie Jagiełek.

W 2005 r. leśnicy ustawili na mogile symboliczny krzyż drewniany o poczwórnych ramionach i otoczyli opieką miejsce wiecznego spoczynku obrońców Ojczyzny.

Pracownicy Nadleśnictwa Sieniawa  mają pod opieką groby leśników na cmentarzu w Sieniawie. Jest tu grobowiec profesora Kazimierza Sucheckiego, co roku porządkowany, czyszczony, przycinane są krzewy wokół. Nieopodal znajduje się pomnik nagrobny nadleśniczego Franciszka Doleżala, nadleśniczego dóbr Ordynacji Zamojskie i grób Jana Ligmana, emerytowanego dyrektora lasów i burmistrza Sieniawy, powstańca z 1863 r. W  październiku 2013 r. krzyż wymieniono na nowy, dębowy z podstawą z betonu i ceowników stalowych, odnowiono tabliczkę, a w październiku 2014 r. wymieniono obrzeża grobu na nowe. Usypano biały kamień w obrzeża, odnowiono metalowe ogrodzenie i ponownie krzyż.  Podobnie leśnicy dbają o miejsca ostatniego spoczynku Ernesta Mańkowskiego, inż. leśnika, oficera A.K. i Jana Żerebeckiego dyrektora OTL Stary Sącz-, pochowanych na miejscowym cmentarzu.

Nadleśnictwo Stuposiany otacza pamięcią miejsce po dawnej leśniczówce Brenzberg, gdzie w sierpniu 1944 r. oddziały OUN – UPA w pobliżu leśniczówki Brenzberg na Jeleniowatym u  leśniczego Franciszka Króla dokonały mordu na 74 Polakach ukrywających się całymi rodzinami przed represjami. Ukraińscy nacjonaliści zamordowali ich w tzw. cichej egzekucji, używając wideł, siekier i kos.

W miejscu tragedii we wrześniu 2010 r. ustawiono obelisk z tablicą pamiątkową i drewniany krzyż. W 2014 roku odsłonięto fundamenty leśniczówki, oraz obsadzono aleję  prowadzącą do krzyża. Ponadto trasą ścieżki cyklicznie organizowany jest pieszy rajd mający na celu upamiętnienie tragicznych wydarzeń sierpnia 1944 r.

Również pod opieką leśników pozostaje miejsce po cerkwi grekokatolickiej i cmentarz przycerkiewny w Stuposianach Zachowało się tu kilka kamiennych płyt nagrobnych i nagrobków – wśród nich nagrobek właściciela tutejszego majątku Marcelego Wisłockiego.  Co roku teren jest wykaszany, usuwane są martwe konary z drzew, pielęgnowany żywopłot.

W lasach  Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne leśnicy opiekują się bezimiennymi mogiłami  w leśnictwach Stefkowa, Wańkowa i Zawadka. Na wszystkich przeprowadzono prace porządkowe.

Coroczne Zaduszki organizuje Nadleśnictwo Rymanów, które dba o mogiły położone na terenie rezerwatu „Źródliska Jasiołki”. Znicze zapalane są pod pomnikiem kurierów beskidzkich, jak również na dawnym cmentarzu w nieistniejącej wsi Jasiel. Na uporządkowanych miejscach pochówku złożone będą wiązanki i zapalane znicze. Znicze pojawiają się też na cmentarzach z I wojny światowej w Mymoniu i na górze Kamień.